گیتار بیس (الکتریک بیس يا بطور ساده بیس) سازی زهی است كه عمدتاً با انگشتان و انگشت شست با پلاک كردن، با كف دست زدن، پاپينگ، زدن، ضربات آهسته و پيوسته زدن، .. يا زدن با يك زخمه اغلب پيك نواخته مي‌شود.

ساز گيتار بیس بيس از نظر ظاهري و ساختار مشابه با گیتار الکتریک است ولي دسته و ميزان‌بندي آن بلندتر و داراي چهار تا شش سيم يا دسته سيم است. تاكنون رايج‌ترين گيتار بيس، بيس چهار سيمه است كه معمولاً همانند بيس دوبل كوك مي‌شود، زير و بمي يك اكتاو پائين‌تر از چهار سيم با پائين‌ترين زير و بمي (E, A, D و G). گيتار بيس يك ساز انتقالي است چرا كه آن در كليد باس يك اكتاو بالاتر از صدايش نت‌بندي شده است (در دوبل بيس هم به همين شكل است) تا به اين ترتيب از خطوط لجر اضافه جلوگيري شود. همانند گیتار الکتریک، گيتار بيس داراي پيك‌آژهايي است و به تقويت‌كننده (آمپلي فاير) و اسپيكر وصل مي‌شوند يا به سيستم PA كه به يك واحد DI براي اجراهاي زنده وصل مي‌شوند.

از دهه 1960 گيتاربيس تا اندازه زيادي جايگزين دوبل‌بيس به عنوان ساز بيس در بخش ريتم شد. در حاليكه انواع خطوط بيس از يك سبک موسیقی تا سبك ديگر بطور گسترده متفاوت هستند، نوازنده بيس معمولاً نقش مشابهي دارد: به هم پيوستن پيشرفت اكورد و پايه گذاري بيت. بسياري از سبك‌هاي موسيقي شامل گيتار بيس، شامل راک، هوی متال، پاپ، پانك، راک، کانتری، رگه، گاسپل، بلوز، سمفونيك راک و جز نيز گيتار بيس استفاده مي‌شود.      

تاریخچه ساز گیتار بیس ؛ 

در دهه 1930 پائول توتمارك موسيقيدان و مخترع از سياتل واشينگتن كه لپ استيل گيتار را ساخت اولين بيس زهي الكتريك را به شكل مدرنش ساخت، سازي داراي پرده كه براي نواختن به صورت افقي طراحي شده بود.

استفاده از شكل گيتار، نگه داشتن  و حمل كردن ساز را از سازهاي بيس زهي موجود آسان‌تر کرد. اضافه كردن پرده‌ها نوازندگان بيس را قادر ساخت كه كوك نواختن ر آسان‌تر از بيس‌هاي عمودي آکوستیک و الکتریک سازد. در حدود 100 ساز از اين سازها در طي اين دوران ساخته شد.

در حدود 1947، پسر توتمارك، شروع به بازاريابي بيس مشابهي تحت عنوان برند سرنادر كرد. با اين وجود اختراعات خانواده توتمارك موفقيتي در بازار بدست نياوردند.  

در دهه 1950، لئو فندر، با كمك كارمندش جورج فولرتن، اولين بيس الكتريك را با توليد انبوه آغاز كردند. فندر پايه‌گذار كمپاني ساخت سازهاي الكتريكي فندر بود كه برندهاي رايج الكتريكي را از گيتارهاي الكتريكي ساخت.

ساختار ساز گیتار بیس؛ 

بدنه‌هاي بيس از چوب ساخته شده‌اند، اگرچه مواد ديگري همانند گرافيت و مواد كامپوزيتي سبك ديگر نيز در ساخت بيس‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در حاليكه انواع مختلفي از چوب‌ها براي استفاده در ساخت بدنه، دسته (گردن) و صفحه پرده گيتار بيس مناسب هستند رايج‌ترين انواع چوب مورد استفاده همان چوب‌هايي هستند كه در ساخت گيتار الكتريك استفاده مي‌شوند؛ توسكا، زبان گنجشك، چوب ماهون براي بدنه؛ افرا براي دسته؛ رزوود (بلسان بنفش) يا ابونيت براي صفحه پرده استفاده مي‌شوند. با وجوديكه اين استانداردهاي سنتي رايج‌ترين هستند، بنا به دلايل تونال و زيبايي سازندگان ساز عموماً از انواع مختلف چوب‌ها برای ساخت گیتارهای مختلف استفاده می‌شود.

ساير گزينه‌هاي طراحي شامل پرداخت‌ها همانند لاك الكل، واكس و روغن؛ طراحي‌هاي مسطح و داراي انحناء، سازهاي سفارشي طبق سفارش مشتري؛ بيس‌هاي بدون سر دسته كه گوشي‌هايي در خرك ساز دارند (به عنوان مثال طراحي‌هاي اشتينبرگر و هوهنر) و مواد مصنوعي مختلفي همانند لوتيت (luthite).  استفاده از مواد مصنوعي (به عنوان مثال بيس لب BassLab) اجازه استفاده از تكنيك‌هاي بي‌نظير در طرحي همانند ريخته‌گري را در توليد شكل‌هاي پيچيده در بدنه ساز را مي‌دهد. با وجوديكه بسياري از بيس‌ها داراي بدنه‌هاي جامد هستند ولي مي‌توانند محفظه‌هاي توخالي داشته باشند تا رزونانس را افزايش دهند يا وزن ساز را كاهش دهند. برخي بيس‌ها كاملاً با بدنه‌هاي توخالي ساخته مي‌شوند كه تن و رزونانس ساز را تغيير مي‌دهند. گيتار بيس‌هاي آكوستيك داراي يك بدنه توخالي هستند كه مشابه با گيتار آكوستیكي ساخته شده‌اند و معمولاً با پيزوالكتريك يا پيك‌آژهاي مغناطيسي مجهز شده و تقويت مي‌شوند. 

ویژگی‌های ساز گیتار بیس ؛ 

سازهاي دست ساز توسط سازندگان ماهر سازها در دهه 2010 بطور فزاينده‌اي موجود بودند. مواد  غير بومي كه در سازهاي گران‌قيمت استفاده مي‌شوند، شامل چوب‌هايي همانند بوبينگا، ونگه، اوانگكول، ابونيت یا گونكالو آلوس. كامپوزيت گرافيت در ساخت دسته‌هاي سبك استفاده مي‌شود. چوب‌هاي غير بومي در سازهاي گران‌قيمت‌تر همانند كوكوبولو در بدنه يا لايه بالايي به دليل رگه‌هاي جذاب موجود در آن، اوانكگ كول در ساخت دسته‌ها و ونگه يا ابونيت در صفحه انگشت‌گذاري. بدنه‌هاي بوبينگاي جامد نيز براي كيفيت‌هاي تونال و زيبايي‎شناختي استفاده مي‌شوند.

يكي از ويژگي‌هاي گيتار بيس‌هاي گران‌قيمت ساختار neck-through است. به جاي ساختن بدنه از يك قطعه چوب (يا دو نيمه منطبق بر هم) و سپس اتصال دسته به يك پاكت (كه طراحي bolt-on ناميده مي‌شود)، بيس‌هاي neck-through در ابتدا با نصب دسته، كه ممكن است از يك، سه، پنج يا تعداد بيشتري لايه‌هاي چوب در نوارهاي عمودي كه از طول صفحه انگشت‌گذاري بلندتر هستند، ساخته مي‌شوند. براي اين دسته‌ی دراز، بدنه به صورت دو بال متصل مي‌شود كه ممكن است آن هم از لايه‌هاي مختلفي ساخته شده باشد. تمام بيس سپس ماشينكاري و قالب داده مي‌شود. برخي تبليغات neck-through مدعيند اين روش ساستين بهتر و تن (صداي) دلنشين‌تري نسبت به ساختار دسته bolt-on ايجاد مي‌كند. در حاليكه ساختار Nech-through رايج‌ترين ساختار در بيس‌هاي گران قيمت دست ساز است ولي برخي مدل‌ها بيس‌هاي با توليد انبوه همانند سري‌هاي BTB ايبانز نيز ساختار nech-through دارند. ساختار دسته bolt-on لزوماً به سازي ارزان‌تر اشاره نمي‌كند؛ تقريباً تمامي طراحي‌هاي سنتي فندر هنوز از دسته‌هاي bolt-on استفاده مي‌كنند كه شامل سازهاي گران‌قيمت با قيمتي هزاران دلاری هستند و برخي سازندگان ساز همانند سادوسكي بيس هاي bolt-on همچنين سازهاي neck-through‌ مي‌سازند.  

تعداد پرده‌هاي نصب شده روي دسته گيتار بيس متغير است. بيس‌هاي فندر اوريجينال داراي 20 پرده هستند و گيتار بيس ها مابين 20 و 24 پرده يا مكان پرده هستند. سازهايي با 24 تا 36 پرده (2 و 3 اكتاو) نيز وجود دارند. سازهاي داراي پرده‌هاي بيشتر توسط نوازندگان بيس كه تكنوازي بيس دارند استفاده مي‌شوند چرا كه پرده‌هاي بيشتر به نت‌ها محدوده صدايي بالاتري مي‌دهد. زمانيكه يك بيس تعداد بيشتري پرده دارد همانند ساز با 36 پرده، بيس ممكن است برش‌هاي (cutaway) عميق‌تري داشته باشد تا نوازنده بتواند به زير و بمي بالاتر برسد. همانند گيتارهاي الكتريك، بيس‌هاي پرده‌دار معمولاً داراي ماركرهايي روي صفحه انگشت‌گذاري و در كناره دسته هستند تا به نوازنده در يافتن مكان‌هاي نت‌ها و هارمونيك‌هاي مهم كمك كند. ماركرها پرده 3ام، 5ام، 7ام، 9ام و 12 ام (كه 12ام اكتاو سيم باز است) و روي معادل هاي octave-up پرده سوم و بسياري از مكان‌هاي اضافه كه پرده‌هاي ساز براي آنها قرار داده شده‌اند. معمولاً يك ماركر براي مكان‌هاي پرده سوم، پنجم، هفتم، نهم استفاده مي شوند و دو ماركر براي پرده دوازدهم.

دسته‌هاي گام بلند در بيس‌هاي لئو فندر- با طول گام (فاصله بين خرك و شيطونك) 864 ميلي متر، استانداردي براي گيتارهاي الكتريك محسوب مي‌شوند اگر چه سازهاي با گام كوتاه 762 ميلي‌متر همانند هوفنر 1/500 «ويولن بيس» كه توسط پول مككارتني نواخته مي شد و بيس موستانگ فندر نيز رايج هستند. سازهاي با گام كوتاه براي نوازندگان بيس كه دستان كوچك‌تري دارند و برای خردسالان و نوجوانان و مبتديان مناسب‌تر هستند. با وجوديكه طول گام هاي 889 ميلي‌متر، 902 ميلي‌متر و 914 ميلي‌متر زماني تنها در سازهاي گران‌قيمت موجود بودند در دهه 2000 بسياري از سازندگان اين نوع طول گام‌هاي بسيار بلند را عرضه مي‌كردند. اين طول گام بلندتر تنش بيشتري درسيم‌ها ايجاد مي‌كند كه ممكن است تن (صداي) مشخص و عميق روي سيم B پائين در سازهاي داراي پنج و شش سيم (يا بيس‌هاي بدون كوك چهار سيمه) ايجاد كنند.