ساز سلستا در زبان آلماني Celesta، در زبان فرانسوي Célesta و در زبان ايتاليايي Celesta نامیده می‌شود.  این ساز در انتهاي قرن نوزدهم اختراع شد و خيلي زود در اركستر مورد استفاده قرار گرفت. اين ساز ماهيت دوگانه جالب توجهي دارد: با وجود اينكه از نظر نحوه توليد صدا، اين ساز جزء سازهاي پركاشن (ايديوفون-خودصدا) است، در عين حال اين ساز جز سازهاي كلاويه‌ای (كيبوردی) است كه معمولاً توسط پيانيست نواخته مي‌شود. قطعات سلستا سرزنده و سريع است و غالباً نواختن آن مستلزم مهارتي هنرمندانه دارد.

نام اين ساز از كلمه فرانسوي سلسته (céleste) به معنای «بهشتی» گرفته شده است. همانند نام بسياري از سازهاي ديگر اين نامگذاري اشاره به رنگ صدا و همچنين نمادسازي آن نيز دارد.

تاریخچه ساز سلستا (Celesta)؛

در سال 1788 چارلز گلاگت (Charles Glaggett) ايرلندي، سازی اختراع كرد كه آن را آيوتن (aiuton) ناميد. این ساز صدايی داشت كه گفته میشد شيرين‌تر و گرم‌تر از بسیاری از سازهاست و حتی از صدای گلاس هارمونيكا (glass harmonica) يا سازهاي زهي نیز گوش‌نوازتر است. براي دستيابي به اين صدا گلاگت يك رديف دياپازون (tuning forks) يا چنگك‌هاي فلزي را روي يك جعبه خالي قرار داد كه با چكش‌هاي كوچكي به آنها ضربه زده مي‌شد كه اين چكش‌ها توسط كلاويه‌هاي يك صفحه كليد كار مي‌كردند. اين نوع سازها محدوده صدايي بين سه تا شش اكتاو داشتند و استفاده از آنها هرگز فراتر از آزمايش  پيش نرفت.

هشتاد سال بعد، در حدود سال 1860 میلادی، ويكتور ماستل (Victor Mustel)، پدر فردی که بعدها سلستا را اختراع كرد، سازي به نام تايپوفون (typophone) يا دولسيتون (dulcitone) ساخت. اين ساز، سازي ديگر داراي كيبورد و رديفي از دياپازون‌ها به عنوان منبع توليد صوت بود. با وجود اينكه رنگ صدا بسيار شبيه Celesta بود ولي اين ساز نمي‌توانست حجم صداي مورد نظر را توليد كند و به همين دليل از آن استقبالي نشد و به ندرت مورد استفاده قرار گرفت.

پيشرفت غير منتظره ساز سلستا (Celesta) و دستيابي به صدايي آسمانی؛

ايده قديمي مربوط به قرن هيجدهم براي دستيابي به رنگ صدايي كه نه تنها تا حد امكان نرم و گرم باشد بلكه حجم صدايي رضايت بخش داشته باشد صد سال بعد منجر به اختراع سلستا شد. ايده تركيب متالوفون (metallophone) با يك كيبورد قبلاً در گلاكن اشپيل (glockenspiel) كلاويه‌دار استفاده شده بود.

در سال 1886 میلادی در پاريس، سازنده هارمونيوم آگوست ماستل (Auguste Mustel) سازي به نام (Celesta) ساخت كه تمامي الزامات ذكر شده را دربر داشت و سريعاً در اركسترال مورد پذيرش قرار گرفت. سلستاي ماستل قبلاً با الگويي مشابه با سلستاي مدرن ساخته شده بود و داراي يك كيبورد، ميله‌هاي فلزي، رزنيتورها (محفظه‌هاي تشديدكننده يا طنين‌انداز) و يك پدال بود و همچنين رنگ صداي دلنشين مورد نظر را داشت. اين ساز داراي محدوده صدايي پنج اكتاو از C3 تا C8 (كنسرت) بود. با اين وجود صداي پایين‌ترين اكتاو رضايت‌بخش نبود و نسل دوم سلستاها تنها داراي چهار اكتاو بود كه از C4 كنسرت شروع مي‌شد.       

تنها در همين اواخر بود كه ساخت سازهايي با محدوده صدايي بزرگتر در رجيستر پایين‌تر از سر گرفته شده است. محدوده صدايي با C3 شروع  مي‌شود و رنگ صدا از C3 به C4 بهبود يافت. برخي سازها حتي محدوده صدايي پنج و نيم اكتاوي دارند (C3-F8). در مسافرت‌ها يا تورهاي كنسرت‌ها معمولاً به سازهاي كوچكتر با محدوده صدایی سه اكتاو اكتفا مي‌كنند. امروزه، سازهايي با محدوده صدايي سه تا پنج و نيم اكتاو استفاده مي‌شوند و آهنگسازان مدرن در صورت تمايل مي‌توانند قطعات این ساز را روي پنج و نيم اكتاو بنويسند.

مقلات پیشنهادی:

ساختار ساز سلستا (Celesta)

طرز تولید صدا در ساز سلستا (Celesta)

مشخصات صدا در ساز سلستا (Celesta)

نت‌نويسی در ساز سلستا (Celesta)