ویژگیهای ساز فاگوت يا باسون (Bassoon ,Fagot)
مشخصههای صدای ساز فاگوت يا باسون دلنشين، آرام، مخملي، دلنشين، پر سرو صدا، گرم، يكنواخت، گيرا، تنيده و سخت، فعال، نافذ، غمانگيز، طولاني، روسن و سبك، ظريف، كامل و پر، حجيم، باريك، ضعيف و سست، احساس برانگيز است.
خم U شكل لوله باسون به اين معناست كه اين ساز صداي شاوم مانند نافذ و درخشان ابوا را ندارد.
رنگ صداي باسون از نظر هارمونيكها غني است كه به آن رنگ ويژهاي مي بخشد. تفاوت مابين رجيسترها بسيار چشمگير است كه يكي از برجستهترين شاخصههاي اين ساز است: صدايي پر و كامل در رجيستر پائينتر، باريك و بلند، برازنده و آهنگين در ميانه و باريك و فشرده در رجيستر بالاتر.
در تمامي رجيسترها، نتهاي باسون بويژه نتهاي استاكاتو كاملاً براي اجراي افكتهاي طنزآميز و بامزه و نمايش كاريكاتورهاي موسيقيايي مناسب هستند.
ساز فاگوت يا باسون (Bassoon ,Fagot) و رجيستر پائينتر: Bb1-F2 ؛
نتهاي پایين باسون با صداي عظيم، فشرده و ساده اغلب به عنوان پايه باس مورد استفاده قرار ميگيرد. نتهاي پایين اين ساز تا حدي صدايي پرمايه و سنگينتر نسبت به نتهاي بالاتر توليد ميكنند و حس آرامش، آراستگي، تعدل و خونسردي را در پاساژهای pp ايجاد میكند.
علاوه بر اين، آهنگسازان به اين نتها با يك هويت موقر و پرشكوه، سرزنده، با متانت و با عظمت ميبخشند.
ساز فاگوت يا باسون (Bassoon ,Fagot) و رجيستر ميانه؛
نتهاي اين رجيستر هستند كه در اغلب موارد در باسون استفاده ميشوند كه بطور ايدهآل نه تنها براي تركيبات تونال بلكه براي تكنوازيها مورد استفاده قرار ميگيرند. نتها صدايي طنينافكن، غني، واضح و باشكوه توليد ميكنند. اين نتها شديدتر از رجيستر پائين بوده و محدوده وسيعي ازexpression را در بر ميگيرند.
ساز فاگوت يا باسون (Bassoon ,Fagot) و رجيستر بالاتر: B3-Eb5 ؛
به دليل اينكه نتهاي بالاي باسون به ميزان قابل توجهي اور تنهاي كمتري نسبت به نتهاي پایين دارند آنها داراي شفافيت يكساني نيستند و در اغلب موارد صداي بم يا زیر ايجاد ميكنند. اين احساس در پاساژهاي بي شماري در مقولاتي كه باسون ترس و بيم، سوگواري، اندوه و پريشاني، مشقت و سختيها، عذاب و رنج و ترس را بيان ميكند، منعكس ميشود.
با اين حال، نتهاي بالا همچنين يك هويت شعرگونه دارند و ميتوانند امکانات كنتابايل را اجرا كنند.
ساز فاگوت يا باسون (Bassoon ,Fagot) و تركيبات صدايی؛
افسون صداي باسون در دو كيفيت قرار ميگيرد:
از يك طرف صداي باسون همانند هورن تركيب خيلي خوبي با بسياري از سازهاي ديگر در اركستر دارد. اين قابليت تركيب با صداي ساير سازها اجازه در هم آميختن با صداي كلي اركستر را به عنوان صداي باس ساده ميدهد.
از طرف ديگر صداي باسون نيز بطور شفاف تعريف شده و بنابراين براي اجراهای موضوعي و تكنوازي مناسب است.
ساز فاگوت يا باسون (Bassoon ,Fagot) و سازهای بادي چوبی؛
باسون+باسون، كنترباسون؛
صداي كلي يكنواخت، كامل و پرطنين توليد ميكند. در اركستر دوره كلاسيك استفاده از دو باسون كه بطور خالص همانند سازهاي باس عمل ميكردند، متداول شد. باسون اين عملكرد را در سبكهاي بعدي نيز نگه داشت اگرچه بطور فزايندهاي اجراهای ملوديك نيز به اين ساز واگذار ميشد. از دوره رومانتيك يك كنرباسون براي تقويت صدا يك اكتاو عميقتر اضافه شد و بنابراين جبران حجم زياد شده اركستر بزرگتر را ميكند.
باسون + فلوت؛
تركيب صدايي جالبي توليد ميكنند. فلوت اغلب يك يا دو اكتاو بالاي باسون مي نوازد ولي دو ساز ميتوانند همچنين در اونيسون در رجيستر پایين فلوت بنوازند.
باسون+ ابوا؛
در گروه سازهاي بادي چوبي ابوا اغلب يك اكتاو بالاي باسون مينوازد. اگرچه صداي حاصل قوي است و سازها با توجه به زبانه دوبل به هم مرتبطند، هيچ تركيب تونالي به دست نميآيد. باسون با صداي نافذتر و ني مانند ابوا غالب است. از طرف ديگر تركيب با ابواهاي عميق، هورن انگليسي و هكل فون بسيار همگن و يكنواخت است.
باسون+ كلارينت؛
هنگاميكه باسون در اونيسون با سازهاي بادي چوبي بالا در رجيسترهاي پایين نواخته ميشود، صداي سازهاي بادي چوبي غالب است. با نواخته شدن كلارينت يك اكتاو بالاتر صدايي دلنشين و عظيم ايجاد ميشود. صداي دلنشين باس كلارينت باسون را در نواختهای باس در اونيسون در آكوردها يا يك اكتاو پایينتر حمايت ميكند.
ساز فاگوت يا باسون (Bassoon ,Fagot) و سازهای برنجي؛
باسون+ هورن؛
باسون و هورن كه هر دو صدايي بسيار دلنشين و پر به عنوان سازهاي تكنوازي توليد ميكنند، يك حجم صداي شگفتانگيز در هنگام نواختن در اونيسون توليد ميكنند كه بويژه در پاساژهاي توتي مؤثر است.
دو ساز همچنين يك تركيب همگن در آكوردها توليد ميكنند.
باسون + ترومبون، توبا؛
باسون حاشيه رنگ صداي متاليك ترومبون را در بر ميگيرد و آن را دلنشينتر ميكند، ولي با ترومبونها غالب است. تركيب با ترومبونها يك اكتاو بالا و توباها در اونيسون يك اكتاو زير يك باس قدرتمند توليد ميكنند كه بويژه براي ساخت يك پايه باس محكم در پاساژهايي كه براي بسياري از سازها نوشته ميشوند.
ساز فاگوت يا باسون (Bassoon ,Fagot) و سازهای زهی؛
در تركيب با سازهاي زهي تركيبات مخملين و با حجم بالاي صداي استثنايي توليد ميشوند كه در آنها چه باسون (يا ساير سازهاي بادي چوبي) يا سازهاي زهي ميتوانند صداي غالب را داشت باشند كه بستگي به سطوح ديناميكي دارد. استاكاتوي باسون خيلي خوب با پيزيكاتوي سازهاي زهي تركيب ميشود.
باسون + چلو؛
تركيب اين دو ساز صداي كلي قدرتمند، دلنشين و طنينانداز در اونيسون توليد ميكند. با حمايت دوبل باس يك اكتاو زير اين تركيب، تركيب استانداردي براي نواختهای باس است.
باسون + دوبل باس؛
صداي كامل باس چه در اونيسون يا با باسون يك اكتاو بالا. نتهاي استاكاتو نتهاي پيزيكاتو و لگاتو دوبل باس را تقويت ميكنند و ماندگاري پيزيكاتو را طولاني ميكنند.
ساز فاگوت يا باسون (Bassoon ,Fagot) و دامنه صدای ساز؛
دامنه صداي باسون در B♭1 شروع و به سمت بالا تا 3 اكتاو، تقريباً G بالاي صداي زير (G5) ادامه دارد. نتهاي بالاتر نيز با اين ساز قابل نواختن هستند ولي نواختن آنها سختتر است و كمتر نيز مورد نياز هستند: قسمتهاي اركسترال و كنسرت باند به ندرت بالاتر از C5 يا D5 مي روند. نواختن A1 با افزودن يك اكستنشن خاص به ساز امكانپذير است.
صدا در سازهاي بادي ناشي از ارتعاش ستوني از هوا در داخل ساز است. معمولاً نوازنده اين ستون هوا را به سه روش به ارتعاش در ميآورد: با دميدن هوا روي سطح بالايي ساز (همانند فلوت)، دميدن هوا در ميان يك زبانه (قميش) تك (همانند كلارينت)، يا دميدن هوا در ميان دو زبانه يا دو قميش (همانند ابوا). زبانه تك به دهانه در بالاي ساز با گيره وصل شده است و با دميدن هوا مابين دهانه و زبانه، اين زبانه مرتعش ميشود. زبانههاي دوتايي كه به عنوان زبانه دوبل شناخته ميشوند در داخل لولهاي در بالاي ساز جاسازي شدهاند و زمانيكه هوا بين دو زبانه دميده ميشود، مرتعش ميشوند.
دهانه ورودی؛
براي نواختن، زبانه دوبل اين ساز مابين لبها قرار داده ميشود و در آن دميده ميشود كه اين امر منجر به ارتعاش دو زبانه در برابر هم ميشود. اين دو زبانه با سرعت خيلي زياد، باز و بسته ميشوند كه منجر به وارد كردن مقادير كمي هوا در داخل ستون هواي موجود در ساز ميشوند كه اين ستون هوا، مطابق با اين مقادير كم هواي ورودي به حركت درميآيد.
همانند بسياري از سازهاي بادي زير و بمهاي مختلف عمدتاً توسط كار با كليدها keywork توليد ميشود. تكنيك overblowing كه در آن باسون تا اكتاو overblow ميشود، عمدتاً با استفاده از كليدهاي اسپيكر جايگزين ميشود. پنج سوراخ اصلي مستقيماً با انگشتان و بقيه سوراخها با كليدها پوشانده ميشوند.
انگشتگذاري؛
محدوده گام فاگوت بين F2 و F3 قرار دارد كه با استفاده از كليدها به سمت پائين تاBb1 ادامه دارد. با اتصال يك زنگ به نام A كه به زنگ معمول Bb متصل ميشود، A1 نيز قابل نواختن است. نتهاي F#3 تا D4 با Overblowing كردن گام اصلي توليد ميشوند (overblowing درجه اول)، انگشتگذاري همانند اكتاو پائينتر است. براي نتهاي Eb4 تا Eb5 (و بالا) انگشتگذاري يا تركيبهاي ويژه استفاده مي شوند.
ديوارههاي باسون فوقالعاده ضخيم هستند كه امكان ساختن سوراخهاي انگشت را به صورت زاويهدار با چوب ميدهد. بنابراين باسونيست ميتواند به راحتي به همه سوراخهاي انگشت دسترسي داشته باشد. ضخامت ديواره نيز عامل مهمي در تعيين رنگ صداي ساز است.
با توجه به U شكل بودن باسون امكان جمع شدن قطرات آب ناشي از هواي بازدم يا بزاق در ساز وجود دارد كه براي جلوگيري از خرابي؛ لايه نازكي از لاستيك سخت روي boot و سوراخهاي tone در قسمت wing كشيده ميشود.
براي نواختن باسون، ساز به صورت مورب بطوريكه قسمت بالا با دست چپ و قسمت پایين با دست راست نگه داشته ميشود. دست چپ 5 سوراخ انگشتگذاري و در حدود شانزده كليد روي wing و long joint و دست راست تقريباً يازده كليد روي boot را پوشش ميدهد.
به دليل اندازه و وزن باسون اين ساز در حين نواختن بايد به نحوي نگه داشته شود. باسونيست اين ساز را به كمك يك تسمه چرمي كه روي گردن يا شانهها قرار ميگيرد و به يك قلاب در قسمت boot وصل شده است نگه ميدارد. براي نواختن در حالت نشسته در عوض از يك تسمه استفاده ميشود بطوريكه نوازنده روي يك تسمه (نوار) چرمي با يك كيسه در انتهاي آن براي نگه داري خميدگي U شكل ساز مينشيند.