ارگان  يكي از سازهاي كيبوردي است كه نوازنده با استفاده از دست‌ها و پاهاي خود آن را مي‌نوازد. نتها در اين ساز با عبور هواي فشرده از درون يك سري لوله‌هاي سازمان دهي شده در رديف‌هايي شبيه گام توليد مي‌شوند. اگرچه كلمه ارگان براي تمامي ارگان‌هاي ساخته شده از ني (reed organ) و الكترونيك ارگان نيز استفاده مي‌شود، ولي معمولاً به ارگان‌هاي لوله‌اي (pipe organ) اتلاق مي‌شود. با وجود اينكه ارگان يكي از پيچيده‌ترين آلات موسیقی است ولي اين ساز داراي قدمتي طولاني و قديمي‌ترين مجموعه از سازهای موسیقی در موسيقي غربي است.   

تاریخچه ساز ارگان (Organ)؛‌

در موسيقي، ارگان سازي كيبوردي است كه از يك يا تعدادي بيشتر بخشهاي لوله اي تشكيل شده است كه هر كدام از اين قسمتها داراي كيبوردي جدا است و با استفاده از دستها روي كيبورد يا با پاها با استفاده از پدال نواخته مي شود. ارگان سازي نسبتاً قديمي است كه قدمت آن به اختراع ارگان آبي دردوران تسيبيوس اسكندريه (222 تا 285 قبل از ميلاد) برمي گردد. اين ساز در يونان و رم باستان بويژه در هنگام مسابقات و بازيها نواخته مي شد. در اوايل قرون وسطي گسترش اين ساز از امپراطوري بيزانس شروع شد و استفاده از اين ساز در موسيقي دربار سلطنتي(غير مذهبي) تا اروپاي غربي گسترش يافت بطوريكه تدريجاً در موسیقی كلیسای كاتولیک جايگاهي برجسته پيدا كرد. پس از آن اين ساز دوباره به عنوان يك ساز موسيقي سكولار و رسيتال در موسیقی کلاسیک دوباره استفاده شد.

پايپ ارگان يكي از سازهاي موسيقي كه صدا در آن با وارد كردن هوا در يك سري از لوله هاي توخالي كه توسط كيبورد كنترل مي‌شوند، ايجاد مي‌شوند. پايپ ارگان متفاوت از (ارگان ساخته شده از ني) است بطوريكه در این ارگان، هوا سبب ارتعاش نوارهاي نازكي از فلز مي‌شود. همچنين پايپ ارگان و الكترونيك ارگان نيز متفاوت هستند چراكه در الكترونيك ارگان از وسايل الكترونيكي براي توليد اصواتي مشابه با پايپ ارگان‌ها استفاده مي‌شود. پايپ ارگان‌هاي بزرگ در ساختمان‌هاي عمومي يكي از بزرگ‌ترين و پيچيده‌ترين سازهاي موسيقيايي پيچيده هستند كه تا به حال ساخته شده‌اند.

پايپ ارگان متشكل از قسمت‌هاي متعددي همانندكنسول شامل كيبورد، پدال‌هاي پايي و استاپ‌ها هستند. طول پايپ‌هاي توليد كننده صدا، ممكن است تنها در حد 2.5 سانتي‌متر يا به بلندي10 متر باشد. Action مكانيزمي پيچيده‌اي است كه از كنسول براي كنترل جريان هوا در پايپ‌ها استفاده مي‌كند. دستگاه‌هاي توليد باد هواي لازم براي تامين هوا در پايپ‌ها را بوجود مي‌آورند.     

جنس ساز ارگان (Organ)؛‌

پايپ ارگانها عمدتاً از چوب و فلز ساخته شده كه چوب استفاده شده در ساخت قسمت‌هاي غير قابل رويت ارگان همانند action از تخته‌هاي چوب يا چوب نرم همانند صنوبر poplar ساخته شده‌اند. در قسمت‌هاي قابل رويت ارگان همانند كنسول از چوب‌هاي سخت و تزئيني همانند ماهون يا بلوط استفاده شده است. همچنين در ساخت برخي پايپ‌ها نيز از چوب استفاده مي‌شود. چوب‌هايي كه معمولاً در ساخت پايپ مورد استفاده قرار مي‌گيرند شامل سپيدار (صنوبر) poplar و ماهون هستند.

بسياري از پايپ‌ ارگان ها از فلز ساخته شده و در ساخت آنها در بسياري از موارد از آلياژهاي شامل مقادير مختلف قلع و سرب استفاده مي ‌شود. همچنين فلزاتي ديگر نيز نظير روي و مس نيز در ساخت پايپ‌ها بكار مي‌روند. زبانه‌ها (قميش‌هاي)  مرتعش در داخل پايپ‌هاي ساخته شده از ني معمولاً از برنج ساخته مي‌شوند.

بسياري از اجزاء كوچك همانند پيچ‌ها و مهره‌ها كه قسمت‌هايي از action را دربر مي‌گيرند از استيل ساخته شده‌اند. برخي از اجزاي کوچك‌تر ديگر از موادي متفاوت همانند پلاستيك و سراميك ساخته شده‌اند. براي ساخت مدارهاي الكترونيكي توليد صدا، ارگان‌هاي الكترونيك نياز به مواد نيمه هادي همانند سيليكون و منيزيوم دارند.

ساختار ساز ارگان (Organ)؛‌

پايپ ارگان‌هاي معمول متشكل از چهار قسمت اصلي است: يك يا چند كيبورد و ساير كنترل‌ها، پايپ‌ها براي توليد تن، يك دستگاه براي تامين باد تحت فشار و يك مكانيزم متصل به كيبوردها براي پذيرش ورود هوا به داخل پايپ‌ها. يك ارگان پايه شامل چندين مجموعه از پايپ‌ها (كه به عنوان استاپ‌ها يا رجيسترها نيز شناخته مي‌شوند) است كه از كيبوردهاي مختلف، پدال یا بردها استفاده مي‌كنند. زير كنترل‌هاي آنها، رديف‌هايي مختلفي از پايپ‌هاي فلزي و چوبي وجود دارند. كه شامل دو دسته مجزا از پايپهاي پرطرفدار هستند.  

طرز تولید صدا در ساز ارگان (Organ)؛‌

كار ارگان مشابه با قلب انسان است همانطور كه در قلب، در اثر فشار عضلات، دريچه‌هاي قلب، خون را در داخل بطن‌ها هدايت مي‌كنند و خون به داخل شاهرگ‌ها هدایت مي‌شود، در ارگان نيز با فشار يك كليد هوا در داخل جعبه‌اي به نام wind chest رانده شده كه هوا را به سمت پايپ‌هاي انتخاب شده هدايت مي‌كند و هوا در داخل پايپ‌ها رانده مي‌شود. همانند قلب كه خون را به قسمت‌هاي مختلف بدن از طريق شاهرگ‌ها مي‌رساند، ارگان نيز هوا را در داخل پايپ‌هاي مختلف با توجه به تن مورد نظر نوازنده مي‌فرستد. اين امر از طريق يك كليد به نام stop انجام مي‌شود.

کلیدهای استاپ اجازه انتخاب رنگ صدا را با انتخاب يك كليد مي‌دهند. ويژگي‌هاي متعددي روي ارگان مدرن در طي دوران باروك بوجود آمد. بسياري از کلیدهای استاپ‌ در دوران باروك توليد شدند و به آهنگسازان رنگ‌هاي جديدی در حوزه‌ی صدا بخشیدند. در پايان با اضافه كردن لوله‌هاي بيشتر براي توليد زير و بمي بالاتر و پائين‌تر صدا، گستره استفاده از اين ساز افزايش يافت. يك كيبورد وي‍ژه ساخته شد كه توسط پاهاي نوازنده نواخته مي‌شود تا پايپ‎هاي با زير و بمي پائين‌تر را همراهي كند. استاپ‌ها بازه را افزايش داده و كيبوردهاي پايي هنوز امروزه نيز استفاده مي‌شوند.