بوزوكي يوناني يك ساز زخمه‌اي از خانواده لوت است كه اين خانواده لوت، به نام تابورا (thabouras) يا تمبورا (tambouras) ناميده مي‌شود. تمبورا در يونان باستان به عنوان پاندورا (pandoura)، در اندازه‌ها، اشكال، اعماق، طول‌ها و تعداد مختلف سيم‌ها وجود داشت. بوزوكي و باغلاما (baglamas) از نوادگان مستقيم اين ساز هستند. نقش برجسته مرمري يوناني كه به عنوان مانتينيا بر روی این ساز شناخته مي‌شود  و هم اكنون در موزه باستان‌شناسي ملي آتن نمايش داده مي‌شود، مربوط به سالهای 330 تا 320 قبل از ميلاد است و نوازنده‌اي را نشان مي‌دهد كه نوعي پاندورا مي‌نوازد. اندازه‌هاي ديگر اين ساز نيز بوجود آمدند كه شامل ساز يوناني تزوراس (tzouras)، سازي كوچكتر از بوزوكي استاندارد است.

در طي جنگ 1922-1919 در آسياي صغير و جابه‌جايي جمعيتي حاصل از آن بين يونان و تركيه، يوناني‌هاي اقليت به يونان فرار كردند. بوزوكياي اوليه عمدتاً داراي سه سيم (تراي كوردو) است، با سه دسته سيم (شش سيم در سه جفت) و به روش‌هاي مختلف روي گام مورد نظر كوك مي‌شدند. در پايان دهه 1950 بوزوكياي چهار سيمه (تتراكوردو) محبوبيت يافت. بوزوكي چهار سيمه توسط مانوليس چيوتيس معروف شد كه همچنين كوكي مشابه با كوك گيتار استاندارد در آن استفاده می‌شود، كه نواختن بوزوكي را براي گيتاريست‌ها راحت‌تر ساخته است البته اين امر سبب عصيانيت استادان نوازندگی بوزوکی نیز شده است. با اين حال اين امر مهارت تخصصی نوازندگي را بالا مي‌برد و به ارتقاء بوزوكي به عنوان سازي واقعاً محبوب با قابليت محدوده صدايي گسترده از بيان موسيقي کمک می‌کند. اخيراً بوزوكي سه سيمه محبوبيت زيادي پيدا كرده است. اولين recording‌ها با بوزوكي 4 دسته سيمه در سال 1956 انجام شد.

بوزوكي ايرلندي با چهار دسته سيم، يك پشت مسطح و كوك متفاوت نسبت به بوزوكي يوناني دارد كه از معرفي اين ساز يوناني به ايرلند توسط جاني موينيهان در حدود سال 1965 الهام گرفته شده است و متعاقب آن توسط اندي ايروين، آلك فين، دنول لاني و ديگران اتخاذ شد.  

محبوب‌ترين ساز در يونان احتمالاً تنها سازي است كه تفاوت كمي، عمدتاً از جنبه زيبايي ظاهري با ساز قديمي، پاندورا دارد. ضمناً تنها سازي است كه بر اساس خاستگاهش هلنيزم (دوره‌اي از تاريخ يونان باستان مابین درگذشت اسكندر و شکل‌گیری امپراطوري روم) را از دوران باستان جدا مي كند. طبق نظر بسياري از محققان سرنوشت تراي‌كوردو،‌ ساز سه سيمه، پاندورا، يا تمبورا و بعدها در شرق ساز (saz) و سرانجام بوزوكي تبادل پيوسته فرهنگی بين يونان و شرق بود.   

پاندورا، سازي شرقي با کاسه‌ گرد، دسته‌اي با طول دو برابر و سه جفت سيم از زمان‌هاي كهن براي بسياري شناخته شده بود، اين ساز ارتباط نزديكي با بوزوكي اگزاكوردو یا بوزوكي سه سيمه دارد. موفقيت زياد پاندورا به دليل توليد صداي غني با تعداد كمی سيم است. در دوران بيزانس اين ساز مشابهت‌های زیادی با سازهای مورد استفاده نوازندگان داشت.    

در مدت زمان جابه‌جایی جمعيت‌ها بين تركيه و يونان (1922-1919)، بوزوكي وارد يونان شد. پناهندگان يوناني با خودشان اسميرنيكا (Smyrneika) آوردند كه همراه با ان ال عود (Al Oud) يا اوتي (Outi) را مي‌نواختند. اوتي-عود (outi-oud) سريعاً با بوزوكي جايگزين شد و اسميرنيكا (Smyrneika) روي ربتيكو تأثير گذاشت.

بوزوكي سازي زهي است كه از تابورا (taboura) نشأت گرفته است، بنابراين نياز براي صدايي بلند و روشن برآورده مي‌شود. اين ساز از کاسه‌ای به شكل يك نيمكره و دسته‌اي با طول دو برابر تشكيل شده و طول كلي آن از 70 سانتي‌متر تا يك متر است. دسته داراي پرده‌هايي ثابت است يا از پرده‌هاي نيم‌تن و كليدهاي نوع T تشكيل شده است. كاهش تدريجي تعداد سيم‌ها، ارتفاع و امتداد يافتن صفحه پرده در كاور بالايي، با افزايش همزمان ارتفاع خرك، اولين تفاوت‌هاي مابين اين ساز جديد و تابورا است. اين مشخصه‌ها قبلاً در ساز ماندولين وجود داشتند و انتقال آنها به تبورا مشخص است.

پرده هاي فلزي ثابت جايگزين پرده‌هاي متحرك (از جنس روده حيوانات) و كليدهاي مكانيكي جايگزين چوبي شدند. در اين شكل بوزوكي مي‌تواند به عنوان سازي ساختاري و كامل در نظر گرفته شود با مقبوليت گسترده و محبوبيت رو به افزايش در حوزه موسيقي شرقی و سنتی.

جدا از همه اينها، مكان و زمان تحقق اين تغييرات مي تواند غير منتظره باشد. مهاجران و فرهنگ‌هاي مليت‌هاي مختلف در مبارزه برای نجات و خلق كردن با هم در هم آميختند. يكي از سازنده‌های يوناني اين ساز به نام آناستاسيوس استاتوپولوس صنعتی در زمینه‌ی تولید سازهاي موسيقي به راه انداخت تا نيازهاي جامعه يوناني را برآورده سازد. يكي از سازندگان مهم در اين صنعت، هنري كاپيلو ايتاليايي است. نتيجه اين همكاري ساز بوزوكي استاتوپولوس بود. وقتی این بوزوكي وارد يونان شد و اولين بذرهاي تغيير در اين ساز پاشيده شد.    

تغييرات در فرم به ميزان قابل توجهي سرعت گرفت، در حاليكه بوزوكي به شكل لائوتو تحت پيگرد قانوني ديكتاتوري متاكسا  قرار گرفت. بوزوكي دوباره المان‌هايي از ماندولين را گرفته تا رزنيتورش تغيير كند و شبيه ماندولا گردد، بنابراين اين ساز چندان مورد استقبال قرار نگرفت. اين تغيير چندان نوازندگان را دچار مشکل نکرد، چرا كه آنها كاملاً با سازهايي كه متعلق به خانواده ماندولين بودند آشنايي داشتند. بسياري از ماندولين‌ها و ماندولاها در آن زمان سازهایی شناخته شده به حساب می‌آمدند. بنابراين تغييراتي در بوزوكي و بوزوكي نيمه ايجاد شد، فرايندي كه تا به امروز به عنوان يك عادت ادامه داشته است. واسيلياس تسيتسانيس مسلماً در شناساندن اين ساز جديد سهم داشتند. اولين ساز يك ماندولا بود. بوزوكي كامل شباهت كمي با ساز جديد اوليه قرن 19ام داشت.       

در ابتدا بوزوكي سازي تريكوردا با سه جفت سيم فلزي، سه خط (6 سيم در 3 جفت) كه روی RE-LA-RE/D-A-D كوك مي‌شوند. در سال‌هاي گذشته در شرق، كوك بر اساس روش موسيقي (ماكامmakam ) ملودي اجرا شده تغيير كرد. اين كوك هماهنگ با موسيقي شرق بود بنابراين يك آكورد باز نه ماژور و نه مينور بود كه اجازه انعطاف‌پذيري زيادي در ملودي مي‌داد. اين روش‌ها تا جنگهاي داخلي در منطقه‌ی مدیترانه حفظ شدند و به تدريج و در نهايت با تغيير سازهاي زهي اكتاكورد يا سازهاي هشت سيمه از بين رفتند. سازهاي زهي شش سيمه اكساكوردا خیلی راحت جابه‌جا نمي‌شود، با اين وجود در تاكسيميا عالي بودند. يانيس پاپايونو يكي از اولين نوازندگان بوزوكي شش سيمه اكساكوردو نيز امروزه به عنوان يكي از بهترين نوازندگان تاكسيميا در تمام دوران شناخته مي‌شود.

بعد از جنگ جهاني دوم اولين تتراكورداها- بوزوكي‌هاي چهار سيمه با كوك DO-FA-LA-RE/C-F-A-D (در هر جفت) ظاهر شدند. گفته مي‌شود اولين فردی که سيم چهارم را اضافه كرد استفاناكيس بود در حاليكه ديگران با اين امر مخالفند و معتقدند كه آناستاسوئيس استاتوپويلوس يا مانوليس چيوتيس گيتاريست اولین نفر بوده‌اند. با اين وجود چيوتيس  بود كه سبب شناخته شدن و محبوبيت اين ساز شد چرا كه او اين ساز را در پيشگاه پادشاه يونان معرفي كرد و نواخت. اضافه كردن جفت چهارم سيم‌ها و تغيير كوك يك تن پائين‌تر از گيتار سازي جديد بوجود آورد. اين تغيير منجر به يك سري تغييرات ساختاري (افزايش ابعاد بالاي ساز و صفحه پرده) گرديد. پيك‌آپ‌هاي دست‌ساز  صداي اين ساز راتقويت مي‌كنند. تسولياداكيا، پارتينيون و باغ‌هايي از جنس مرواريد مصنوعي به عنوان المان‌هاي تزئيني براي بالاي اين ساز مورد استفاده قرار گرفتند. اين تركيب جديد مورد انتقادات شديد از طرف نوازندگان و منتقدان قرار گرفت ولي جدا از تمام اينها سهم اين ساز در موسيقي مدرن يوناني بسیار قابل توجه است. اين ساز مي‌تواند با يك پيك كه در ابتدا چوبي بود (از چوب درخت گيلاس) يا از پوسته لاك‌پشت یا مواد مصنوعي ساخته می‌شود، نواخته شود. باغلاماها و تزوراها از طرف ديگر سازهايي كوچك با دسته‌هايي بلند هستند و منبعث از بوزوكی هستند. اين سه ساز با هم يك اركستر فرمال موسيقي ربتيكو را كامل مي‌كند.

تزوراها بسيار شبيه بوزوكي هستند. تفاوت اصلي آنها اندازه اين سازها است. دسته و پوشش كوچكتر بوده و منجر به صدايي عميق در اين ساز مي‌شوند. همچنين اين ساز روي D-AD كوك مي‌شود، در حاليكه تزورلاهاي كوچكتر روي G-D-G كوك میشوند.

باغلاما كوچكتر از ساز بوزوکی است، اين ساز سه سيم دوبل دارد و يك اكتاو بالاتر از بوزوكي است. اين ساز زمانی ابداع شد كه نوازندگان موسيقي ربيتس-ربتيكو از طرف حاكمان تحت تعقیب قرار گرفتند چرا كه موسيقي اين سازها ممنوع بود. باغلاما همچنين از زمانيكه ربيت‌هايي كه زنداني بودند شروع به ساخت بوزوكي‌هايي بسيار كوچك كردند كه بتوانند اين سازها را پنهان كنند به عنوان بوزوكي زندان شناخته مي‌شد. بدنه مي‌تواند از پوست لاك‌پشت، كدو حلوايي يا از يك تكه چوب كنده‌كاري شده ساخته شوند. اين ساز، سازی ساده است كه در دوران گذشته نيز اغلب به عنوان ساز اصلي در جشنواره‌ها مورد استفاده قرار مي‌گرفت.     

بوزوكي احتمالاً شناخته‌شده‌ترين و متمايزترين ساز در موسيقي يونان است. بوزوكي به صورت امپوزوكي در يوناني نوشته مي‌شود ولي تلفظ اين كلمه به بوزوكي نزديك‌تر است.

بوزوكي سازي زهي است كه به خانواده لوت‌هاي با دسته بلند متعلق بود. سازهاي مشابه از نظر شكل مي‌توانند در تمدن‌هاي پري هلنيك (مصر، آشوري، چين و هند) يافت شوند. در يونان كهن، سازي مشابه با بوزوكي تحت عنوان «پاندوريس» شناخته مي‌شوند و از دوره بيزانس به بعد به عنوان تمبورا شناخته شدند.

در موزه باستان‌شناسي ملي يونان تمبوراهاي مربوط به زمان قهرمان انقلاب يونان سال 1821 نمايش داده مي‌شود. اين تمبوراها مشخصه‌هاي مورفولوژيكي بوزوكي كه توسط ريبت‌ها كه نوازندگان آوازهاي ربتيكا نواخته مي‌شوند.

مقالات مرتبط:

معرفی ساز بوزوكی

آشنایی با بوزوکی

نوازندگان بوزوکی

انواع ساز بوزوکی