پن فلوت یا پن پايپ بر اساس نام خداي طيبعت يونان پن (Pan) نامگذاري شده است. پن پايپ كه به نام‌هاي پن فلوت و سيرينكس  نيز شناخته مي شود سازي بادي است كه از لوله‌هاي ني در طول‌هاي مختلف كه در يك رديف يا در يك دسته در كنار هم بوسيله واكس يا زه (سيم) متصل شده و عموماً اين لوله‌ها در انتها بسته هستند و به ترتيب طول قرار دارند. پن فلوت‌هاي فلزي، گلي، چوبي و پلاستيكي نيز ساخته شده‌اند. روي اين لوله‌ها در بالا دميده مي‌شود و هر لوله نت متفاوتي توليد مي‌كند. پن‌پايپ در دوران نوسنگي و سپس در فرهنگ‌هاي ديگر به‌ويژه در ملانزي و قبل از ورود كريستوف كلمب در آمريكاي جنوبي رواج يافت. پن پايپ‌هاي مختلفي به عنوان ساز فولك رواج داشته‌اند. پايپ‌ها معمولاً از بامبو، ني‌هاي درشت يا ني‌هاي بومي هر منطقه ساخته مي‌شوند. ساير مواد استفاده شده در ساخت پن‌پايپ عبارتند از چوب، پلاستيك، فلز و عاج.         

تاریخچه ساز پن فلوت (pan flute)؛

در افسانه يوناني پن (Pan) اختراع ساز به فرشته سيرينكس (Syrinx) برمي‌گردد. در اروپا اين ساز اساساً ساز چوپانان بوده و استفاده از آن در پيرنه تداوم داشته است. در روماني، اين ساز توسط نوازندگان حرفه‌اي نواخته مي‌شود و پن‌پايپ آنها به نام ناي (nai) معمولاً داراي 20 لوله است كه به صورت دياتونيك كوك (تنظيم) شده‌اند و بر همین مبنا نیز نواخته مي‌شود. در این ساز نيم‌پرده‌ها (نيم‌گام) semitone با كج كردن لوله‌ها به سمت لب‌ها نواخته مي‌شوند. همچنين پن‌پايپ سابقه فرهنگي طولاني در آسياي شرقي و جنوب شرقي دارد.        

جنس ساز پن پايپ (Panpipe)؛

لوله‌هاي پن‌فلوت در انتها بسته شده‌اند و به همين دليل امواج ايستاي صوتي بعد از انعكاس از انتها سبب ايجاد نتي با يك اكتاو پائين‌تر از نت توليدي در لوله باز با طولي برابر مي‌شود. در سبك آمريكاي جنوبي براي تنظيم دقيق لوله‌ها از نظر زير و بمي، سنگريزه‌ها يا دانه‌هاي ذرت خشك در ته اين لوله‌ها قرار مي‌دادند. سازندگان معاصر پن‌پايپ‌هاي خميده به سبك رومانيايي از واكس (عموماً موم عسل) براي تنظيم و كوك ساز جديد استفاده مي‌كردند. براي اين منظور از ابزارهاي ويژه‌اي براي گذاشتن يا برداشتن موم استفاده مي‌كردند. چوبه پنبه يا چوب پنبه لاستيكي نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد و تنظيم سريع ساز با استفاده از آنها به راحتي صورت مي‌گيرد.       

طرز تولید صدا در ساز پن فلوت (pan flute)؛

پن‌فلوت يك فلوت با انتهاي بسته است. صدا از طريق ارتعاش جرياني از هوا روي سوراخ انتهايي يك لوله رزونانسي صورت مي‌گيرد. طول لوله تعيين‌كننده فركانس پايه است. يك محدوده صدايي هارمونيك overblown نزديك  12امين فاصله بالاي فركانس پايه در لوله‌هاي استوانه اي است، ولي مي‌تواند به يك اكتاو (هشتم) با تغيير سطح مقطع به صورت يك مخروط باريك شونده منجر شود.

فركانس و طول لوله‌ها در پن‌فلوت با هم نسبت عكس دارند. هر زمان كه زير و بمي (pitch) يك اكتاو بالا برود، فركانس دو برابر مي‌شود. با توجه به اينكه 12 نت در گام كروماتيك يا يك اكتاو كامل وجود دارد، هر نيم‌گام (half-step) در گام كروماتيك در ريشه 12ام 2 ضرب مي‌شود تا نت بعد از آن را سامان بدهد. به اين ترتيب مي‌توان طول هر لوله را محاسبه كرد. فرمول محاسبه طول لوله پن‌فلوت L = (c / f) / 4  است كه c  سرعت صوت و برابر 343 متر بر ثانيه و f فركانس بر حسب هرتز است. به دليل خاصيت فشار در داخل لوله، طول لوله بايد كمي كوتاه‌تر باشد تا  ايجاد نيم پرده را ساده كند. بلندتر گرفتن طول لوله كار سازندگان ساز را مي‌تواند آسان كند چرا كه مي‌توانند با قرار دادن يك چوب پنبه يا درپوش در ته لوله زير و بمي صدا را تنظيم كنند. در برخي سازها از موم يا سنگريزه براي تنظيم زير و بمي پايه هر لوله استفاده مي‌كنند.         

لوله‌اي كه قطري برابر يك دهم طولش دارد رنگ صداي (timbre) معمول را بوجود مي‌آورد. قطر داخلي بين يك هفتم تا يك چهاردهم طول لوله قابل قبول است. يك لوله باريك صدايي ني مانند در حاليكه يك لوله با قطر بزرگتر صدايي شبيه فلوت ايجاد مي‌كند. اگر نوازنده حرفه‌اي باشد، قطر لوله بايد در عدد 0.82 ضرب شود و اين عدد از طول لوله كسر شود. به اين ترتيب فركانس كاهشي ناشي از فشار و خفه شدن صدا توسط لب‌ها جبران مي‌شود. تنها تنظيمات كوچكي براي تطبيق زير و بمي پايه با چگالي و دماي هوا لازم است.

با انجام عمل overblowing كه به معناي افزايش فشار هوا و كشش لبها است هارمونيك‌هاي فرد (نت‌هايي كه فركانس آنها مضرب فردي از فركانس پايه است) نزديك يك 12ام از حجم صدا را اشغال می‌کند.      

انواع ساز پن پايپ (Panpipe)؛

پن‌فلوت به سبك خميده توسط موسيقيدان رومانيايي گئورگ زامفير (Gheorghe Zamfir) كه آلبوم‌هاي متعددي در دهه 1970 ضبط كرد و همچنين ساير هنرمندان اين دوره رواج يافت. امروزه هزاران نوازنده حرفه‌اي و مشتاق پن‌فلوت در اروپا، آسيا و امريكا وجود دارند. هر دو نوع ساز خميده و سنتي پن‌فلوت در منطقه امريكاي جنوبي در ميان گروه‌هاي بومی پرويي و ساير گروه‌ها مرسوم بود. اين ساز همچنين از چوب صنوبر ساخته شده‌است. در موسيقي فولك در لائوس و تايلند، نوع استوانه‌اي به نام wot استفاده مي‌شود. در اين ساز براي توليد نت‌ها به جاي حركت دادن دست‌ها و ساز، نوازنده ساز را مي‌چرخاند.

ساز پن پايپ (Panpipe) و انواع سازهای پن فلوت؛‌

موارد زیر نمونه‌هایی از انواع ساز پن پاپیپ و پن فلوت محسوب می‌شوند:‌

Paixiao؛

Wot؛

Nai (در روماني به اين نوع پن فلوت moldova گفته مي‌شود) در رومانيايي كلمه nai براي فلوت ساخته شده از ني (ney) نيز استفاده مي‌شود. 

Siku؛

Kuvytsi، Svyryli ، Rebro و Nai (اوكراين)؛

Chiflo يا xipro در اسپانيا، آرژانتين و مكزيك؛‌

Firlinfeu در ايتاليا؛‌

Quills ساز افريقايي- امريكايي است كه عمدتاً با كارهاي توماس در دهه‌ی 1920 و سبک بلوز سيد همفيل در آمريكا شناخته می‌شود.

Soinari؛

Larchemi؛