• loading

    loading

    0:00

ساختار ساز كوتو (Koto)

زری هاشمی

دوشنبه، 23 اردیبهشت 1398

ساز كوتو معمولاً از چوب پالونيا ساخته شده است. قبل از ساخت اين ساز از چوب ژالونيا انواع مختلف كارها ممكن است روي اين نوع چوب انجام شود: ممكن است چوب به مدت يك سال در پشت بام خانه‌اي نگه داشته شود. برخي چوب‌ها ممكن است نياز به کنده‌کاری اندكي داشته باشند. كوتوها ممكن است تزئين شوند يا نشوند، برخي تزئينات اين ساز شامل منبت كاري عاج، ابوني، پوسته لاكپشت، اشكال فلزي و غيره است.

خرك هاي (Ji) اين ساز از عاج ساخته مي‌شوند، ولي امروزه معمولاً از پلاستيك و گاهي اوقات از چوب ساخته مي‌شوند. نوازنده زير و بمي يك سيم را با دستكاري يا حركت دادن خرك تغيير مي‌دهد. براي برخي نت‌هاي پایين (بم)، خرك‌هاي كوچكي وجود دارند همچنين پل‌هاي خاصي با سه ارتفاع مختلف که با توجه به كوك (تنظيم) مورد نظر با هم تفاوت دارند. زماني كه يك خرك كوچك براي نت‌هاي خيلي پائين موجود نباشد، برخي نوازندگان ممكن است به عنوان يك اقدام اضطراري خرك را به صورت وارونه استفاده كنند. مطمئناً چنين ترتيبي ناپايدار است و احتمال افتادن خرك زياد است. در هنگام نواختن، خرك‌ها مي‌شكنند و در برخي سازهاي قديمي‌تر كه محل قرارگيري خرك به دليل استفاده زياد فرسوده مي‌شود، خرك‌ها ممكن است در هنگام نواختن بيفتند، بويژه در هنگام فشار دادن سيم‌ها. انواع مختلف مواد براي پر كردن حفره ها با طول شش فوت و عرض يك فوت وجود دارند، در هر حال، بطور سنتي ساز كوتو روي كف زمين گذاشته مي‌شود و نوازنده براي نواختن آن زانو مي‌زند.                

سيم‌ها از انواع مختلف مواد ساخته مي‌شوند. انواع مختلف سيم‌هاي پلاستيكي وجود دارند. هنوز سيم‌هاي کوتو از جنس ابريشم ساخته مي‌شوند. اين سيم‌هاي ابريشمي معمولاً زردرنگ هستند. اين سيم‌ها گران بوده و دوام چنداني ندارند و گفته مي‌شود از نظر توليد صدا موسيقيايي‌تر هستند. سيم‌ها با يك نيم گره به يك رول كاغذي يا مقوايي در اندازه يك ته سيگار، از طريق سوراخ‌هايي در سر كوتو، بندكشي از طریق سوراخ هايي در عقب، سفت شده و با يك گره خاص بسته مي‌شوند. هر يك مي توانند با كشيدن سيم از پشت سفت شوند، يا در كنار كوتو بنشينند، اگرچه اين حالت دوم سخت‌تر است و نياز به قدرت بازوي بيشتر دارد. برخي سازها ممكن است داراي گوشي (tuning pins) همانند پيانو باشند كه تنظيم و كوك كردن را آسان‌تر می‌کنند.

براي هر بخش كوتو يك نام سنتي وجود دارد كه مبتني بر اين عقيده است كه بدنه كوتو شبيه اژدهاي چيني است. قسمت بالا «پوسته اژدها» (اعتقاد بر اين است كه اژدهاي آسيايي، پوسته‌اي شبيه لاك‌پشت دارد)، قسمت زيرين «معده اژدها» ناميده مي‌شود. يك انتهاي اين ساز كه به دليل پوسته رنگي توي چشم است، «سر اژدها» است كه شامل قسمت‌هايي همانند «شاخ‌هاي اژدها» كه همان زيني خرك يا makurazuno، «زبان اژدها» و «چشم‌هاي اژدها» همان سوراخ‌ها براي سيم‌ها و «پيشاني اژدها» فضاي بالاي makurazuno است. انتهاي ديگر كوتو «دم اژدها» ناميده مي‌شود و nut‌سيم‌ها «شاخ ابري» ناميده مي‌شود.       

ویژگی‌های ساز كوتو (Koto) ؛‌  

آلات موسیقی

كوتو جز خانواده سازهاي زيثر (zither) است ولي از آنجا كه بسياري از افراد با اين ساز آشنا نيستند اين ساز را به عنوان چنگ زميني ژاپني مي‌شناسند. اين ساز تقريباً 6 فوت طول و يك فوت عرض و دو اينچ ضخامت با كمي انحنا دارد. اين ساز از دو قطعه چوب پالونيا ساخته شده است كه به صورت طولي از چوب درخت برش داده شده است. قطعه بالايي به شكل يك U وارونه تخليه شده است كه با قرارگيري روي قطعه زيرين، صفحه صدا (sounding board) ساخته مي‌شود. در سازهاي ارزان‌تر، اين دو قطعه به هم چسپانده مي‌شوند.

سيم‌هاي كوتوهاي اصيل از ابريشم ساخته شده‌اند كه هنوز نيز گاهي اوقات سيم‌هاي ابريشمي در كوتوهاي مورد استفاده در كنسرت‌ها البته تنها براي قطعات كاملاً كلاسيك استفاده مي‌شوند. اين نوع سيم‌ها داراي يك صداي mute بوده و بسيار گران و نازك و شكننده هستند. اين سيم‌ها ممكن است براي يك اجرا دوام بياورند. امروزه در عوض سيم‌هاي نايلوني يا تتروني استفاده مي‌شوند. اين نوع سيم‌ها داراي دوام بيشتر بوده و صدايي قوي‌تر و روشن‌تر (شفاف‌تر) دارند كه شنوندگان معاصر آن را بيشتر ترجيح مي‌دهند. سيم‌هاي كوتو روي خرك‌هاي متحرك بالانس مي‌شوند. اين خرك‌ها از چوب ساخته شده ولي با استفاده از سيم‌هاي ابريشمي، چوب صدايي گرفته ايجاد مي‌كند. امروزه بسياري از خرك‌ها از نوعي پلاستيك ساخته مي‌شوند. خرك‌هاي سازهاي گران قيمت از عاج ساخته مي‌شوند ولي از آنجا كه تجارت عاج متوقف شده از يك نوع پلاستيك با كيفيت بسيار بالا به جاي آن استفاده مي‌شود و اين نوع پلاستيك براي شبيه‌سازي صداي شفاف ويژه عاج استفاده مي‌شود.        

طرز تولید صدا در ساز كوتو (Koto) ؛‌  

ساز كوتو

تنظيم و كوك كوتو متفاوت از كوك و تنظيم سازهاي غربي است. قطعات لزوماً در كليد (گام) خاص نوشته نمي شوند، گام واقعي بستگي به نتي دارد كه نوازنده روي اولين خرك تنظيم مي كند. انتخاب اين نت با فاكتورهايي همانند اينكه چه نوع سازهاي ديگري همراه آن نواخته مي شوند، چه محدوده وكال براي آواز نياز است و غيره تعيين مي شود. همينكه نوازنده نت را براي اولين سيم انتخاب كرد، دستورالعملهايي با هر قطعه براي قرار دادن خركها نسبت به يكديگر وجود دارد. اين نوع تنظيمات تقريباً معادل  key signatures غربي است. در قطعات كلاسيك، تنظيم (كوك) اغلب يك گام پنتاتونيك (pentatonic) يا يك نسخه پيشرفته از آن گام است. از آنجا كه خرك‌ها ثابت نيستند، يك بازه نامحدود از كوك (تنظيم) امكان‌پذير است. در قطعات مدرن، هر چيزي استفاده مي‌شود از گام هاي دو-ر-مي تا كوك‌ها و تنظيمات ويژه توسط آهنگسازان براي يك قطعه يا افكت خاص. صداي شبيه چنگ كوتو براي شنونده دلپذير است و به آساني با بسياري از سازهاي غربي و سنتي تركيب مي‌شود.

سيم‌هاي ساز توسط سه زخمه كه روي انگشتان شست، اشاره و مياني در دست راست پوشيده مي‌شوند، كنده (نواخته) مي‌شود. در قطعات كلاسيك، دست چپ معمولاً تنها براي بالا بردن زير و بمي (پيچ) (با فشردن يك سيم پشت خرك)، براي توليد نت هاي مختلف يا براي حركت دادن خرك‌ها براي تغيير گام در داخل قطعه استفاده می‌شوند. در قطعات مدرن، دست چپ براي ويبراتو و پلاك كردن سيم‌ها استفاده مي‌شود. موسيقي كوتو با كاراكترهاي ژاپني نوشته شده است. سيم‌ها از شماره يك (پائين‌ترين يا بم‌ترين) تا شماره سيزده (بالاترين) شماره‌گذاري مي‌شوند و كاراكترهاي اختصاص يافته به هر سيم نشان دهنده شماره آنهاست. بنابراين موسيقي ساز كوتو يك سيستم نواختن با شماره‌های مختلف است. این سیستم عموماً از راست به چپ و از بالا به پائين نوشته مي‌شود. البته، در برخي مدارس برای آموزش كوتوي ژاپني از چپ به راست می‌نویسند، كه حس خواندن موسيقي غربي را شبيه‌سازي مي‌كنند. البته موسيقي مدرن كه امروزه براي اين ساز نوشته مي‌شوند، اغلب نوشتار موسيقي 5 خطه غربي را استفاده مي‌كنند.