نتنويسی در ساز ویولا (Viola)
ويولا يك ساز غير انتقالي است كه در كليد آلتو و كليد تربل از اكتاو بالاي C ميانه نوشته شده است. محدوده صداي ويولا عمدتاً مابين C3 و G5 است كه در داخل دامنه كليد آلتو قرار ميگيرد. براي جلوگيري از استفاده زياده از حد خطوط حامل كمكي، كليد آلتو و تربل هر دو استفاده ميشوند، اگرچه تغيير كليد تنها زماني اتفاق ميافتد كه با طول پاساژ (passage) تنظيم شده باشد. اگر كليدها مرتب تغيير كنند خواندن پارتيتور سخت ميشود. كليد آلتو، C ميانه روي خط وسط خطوط حامل دارد. نتنويسي براي ويولا همانند نتنويسي ويولن شامل برخي ويژگيهاي متمايز است. اين ويژگيها به تكنيكهاي انگشتگذاري و آرشهكشي بر ميگردد.
نتنويسی آرشه (دست راست) در ساز ویولا (Viola)؛
بسياري از استروكهاي (حركات) آرشه كه تحت عنوان استاكاتو (staccato) مطرح ميشوند، به عنوان يك قانون نوشته نميشوند، ولي به شيوهاي مناسب توسط نوازنده ويولن نواخته ميشوند. اگر نوع خاصي از استروك آرشه (حركت آرشه) مد نظر آهنگساز باشد، آن را در پارتيتور (اسكور) مينويسد. عبارات ملوديك كه بايد با يك استروك تك نواخته شوند توسط يك خط اتصال به هم مرتبط ميشوند. تغيير در كشيدن آرشه ميتواند روي يك نت تك رخ دهد.
دتاشه (Détaché / Detached) در ساز ویولا (Viola)؛
تكنيك غير لگاتو، استروكهاي آرشه به صورت متناوب به سمت بالا و پائين هستند، بدون آنكه آرشه از روي سيم بلند شود. دتاشه، اغلب به صورت ضمني در پارتيتور نوشته ميشود. دتاشه قوي، يك استروك محكم آرشه كه اجازه ميدهد نت كمي رزونانس پيدا كند، توسط نقطه بالاي نت مشخص ميشود. قويترين دتاشه به ندرت شامل استروكهاي رو به پائين است. آرشه بعد از هر استروك از روي سيم بلند ميشود.
مارتله يا مارتلاتو (Martelé) در ساز ویولا (Viola)؛
استروك چكشي (در ايتاليايي martellato به معناي چكش است). هر استروك، خواه رو به بالا يا پائين به صورت ناگهاني خاتمه مييابد، آرشه روي سيم باقي ميماند.
سول تاستو (sul tasto) و سول پونتيچلو (sul ponticello) در ساز ویولا (Viola)؛
به دليل اينكه محل تماس آرشه با سيم روي رنگ صدا تاثير دارد بايد اين مكانها نيز در پارتيتور نوشته شوند. سولا تاستير Sulla tastier (يا sul tasto ، sur la touché) به معناي روي صفحه انگشتگذاري، sul ponticello به معناي روي خرك است. بسياري از تكنيك هاي نواختن با هر دو تكنيك سول تاستو و پونتيچلو امكان پذيرند.
كل لگنو (با چوب، فرانسوي: avec le bois) در ساز ویولا (Viola)؛
ضربه زدن يا آرشه كشي سيم با چوب آرشه. تكنيك اول يك افكت چكشي توليد ميكند و براي فيگورهاي تكراري به كار مي رود. تكنيك دوم صدايي تقتقگونه، خشن و خشك با زير و بمي غير مشخص ايجاد ميكند.
پيزيكاتو (pizzicato) در ساز ویولا (Viola)؛
تغيير از پيزيكاتو تا آركو (arco) در ساز ویولا (Viola)؛
تغيير از آرشهكشي (arco) تا زخمه زدن و برعكس همواره به صورت كامل نوشته ميشود. (قطعه بايد پيزيكاتو را بنوازد تا آركو نوشته شود).
بارتوك پيزيكاتو (Bartók pizzicato) يا اسنپ پيزيكاتو (snap pizzicato)؛
سيم با دو انگشت دست راست بالا كشيده ميشود بطوريكه اين سيم در صورت رها كردن با يك ضربه ناگهاني به سمت صفحه انگشتگذاري بر ميگردد. اين امر سبب ايجاد يك صداي انعكاسي (طنينانداز) ميگردد كه براي افكتهاي پركاسيو مورد استفاده قرار ميگيرد.
نتنويسی: يك دايره با يك دم به سمت بالا يا پائين بالای هر نت.
ترمولو آرشه ميزانبندي شده (measured bow tremolo)؛
تكرار يك نت بدون آكسان (تاكيد) يا ريتم در استروكهاي سريع رو به بالا و پائين. حس موسيقي ناشي از صداي لرزشي، كه براي افكت نمايشي و تشديد تونال استفاده ميشود. استاپهاي دوبل نيز ميتوانند، ترمولو را بنوازند. ترمولوي آرشه معمولاً شمرده ميشود به عبارت ديگر تعداد استروكهايي كه دقيقاً مرتبط با تقسيمبندي نتنويسي تمام ارزش نت است و طول ترمولو را مشخص ميسازد. اين نوع ترمولو بايد در هماهنگي (همزماني) كامل با همه نوازندگان ويولن باشد. ترمولوي قابل نواختن به صورت آزادانه نيز موجود است. از اوايل قرن نوزدهم ترمولوها بخشي از رپرتوار استاندارد افكتها بودهاند.
ترمولوي آرشه بدون ميزان بندي (unmeasured bowed tremolo) در ساز ویولا (Viola)؛
پشت خرك ساز ویولا؛
سيم مابين خرك و كوككننده سيم (گوشي) آرشهكشي ميشود. روي خطوط حامل در سطوح زير و بمي متناظر با سيمهاي باز كه بايد نواخته شوند، يك حرف انگليسي X نوشته ميشود. زير و بمي (نواك) نامشخص است، سيمهاي مختلف زير و بميهاي مختلف توليد ميكنند.
نتنويسي براي انگشتگذاري (دست چپ) در ساز ویولا (Viola)؛
هارمونيك طبيعي ساز ویولا (Viola)؛
سه نوع نتنويسي براي اين منظور وجود دارد:
نت نويسي زير و بمي (نواك) در ساز ویولا (Viola)؛
يك نت با يك دايره كوچك بالاي آن مشخصكننده اين است كه در صورت نواختن نت نرمال، سيم در كجا بايد انگشتگذاري شود. با اين روش است كه انگشتگذاري نتنويسي ميشود كه مربوط به صدادهي هارمونيك واقعي است. انتخاب نود (گره) به بصيرت خود موسيقيدان (نوازنده) واگذار ميشود (هارمونيكها ميتوانند در هر يك نودهايشان (گرههايشان) انگشتگذاري شوند). اغلب در زير نت اسم سيم نيز مشخص ميشود (به عنوان مثال sul G).
نت نويسي انگشتگذاري در ساز ویولا (Viola)؛
يكي از انگشتگذاريهاي ممكن (نودهاي ارتعاشي) با يك نت به شكل يك لوزي نشان داده ميشود. انگشتگذاري ارائه شده همواره آسانترين براي اجرا كردن است. (به عبارت ديگر نزديكترين به شيطانك در ساز ویولا). زير و بمي صداي هارمونيك نميتواند از اين نتنويسي مشخص شود.
انگشت گذاری و زير و بمي در ساز ویولا (Viola)؛
برخي آهنگسازان زير و بمي صدا (صداي حاصل) را در پرانتزهايي در بالاي نتنويسي انگشتگذاري اضافه ميكنند.
هارمونيكهاي مصنوعي در ساز ویولا (Viola)؛
انگشتي كه محكم سيم را فشار ميدهد به عنوان يك زير و بمي (نواك) با ارزش نت مورد نظر نتنويسي ميشود. انگشتي كه به طور سبك روي سيم قرار ميگيرد- عموماً يك چهارم بالاي انگشت استاپ است- به صورت يك لوزي سفيد خالي نوشته ميشود، آنها همواره شبيه نتهاي كامل هستند عليرغم اینکه ارزش واقعي نت کامل را ندارند.
پرتامنتو (poertamento) در ساز ویولا (Viola)؛
لغزش انگشت در امتداد سيم با تغيير پوزيسيون همراه آن. افكت حاصل پيوستن دو نت به صورت يك گليساندو است.
کن سوردينو (Con sordino) در ساز ویولا (Viola)؛
كن سوردينو (با استفاده از صداگير) نميتواند حذف شود مگر اينكه از عبارت سنزا سوردينو (senza sordino) استفاده شود.
استاپهاي سه تايي و چهارتايي (Triple and quadruple stops)؛
استاپهاي سهگانه (آكوردهاي سه قسمتي) و استاپهاي چهارگانه (آكوردهاي چهارگانه) به عنوان آكورد نوشته ميشوند و به عنوان آكوردهاي آرپيجيتيد (هر نت در توالي سريع، از پائينترين تا بالاترين نت) نواخته ميشوند. در هنگام نواختن آكوردهاي چهارگانه، پائينترين دو نت در ابتدا نواخته ميشوند، سپس بالاترين دو نت.
پيزيكاتو (pizzicato) در ساز ویولا (Viola)؛
پيزيكاتو با دست چپ با يك علامت به علاوه + در بالاي نت مشخص ميشود. آلبان برگ (Alban Berg): كنسرتو ويولن.
ترمولو انگشتگذاری (finger tremolo) در ساز ویولا (Viola)؛
دو نت به عنوان ترمولو روي يك سيم به صورت زير نواخته ميشوند: انگشت در پائينترين پوزيسيون سيم را انگشتگذاري مي كند و آن را در حالت فشرده رو به سمت پائين نگه ميدارد در حاليكه انگشت ديگر سريع و مكرر يك نت بالاتر را استاپ ميكند و رها ميكند. بر خلاف ترمولوي آرشه، در هنگام استروكهاي بالا و پائين سريع يك اثر ترمولو توليد ميكند، آرشهكشي در اينجا هموار و ملايم و حتي روي سيم است. نتيجه نوعي تريل (trill) است.
سو اونا كوردا (Su una corda) در ساز ویولا (Viola)؛
دستورالعمل نواختن يك كنتيلنا روي يك سيم خاص (به عنوان مثال سيم sul G) است. Su una corda به معناي روي يك سيم است.