معرفی ساز تام تام (TamTam)
همراه با تيمپانی و باس درام تام تام در گروه سازهای پركاشن، باس قرار میگیرد. ساز تام-تام اغلب با گنگ اشتباه گرفته ميشود، ولی شماری اختلافات جزئی مابين ساختار و صدای دو ساز وجود دارد: ساز تام-تام يك ديسك نسبتاً مسطح است و برخلاف گنگ هيچ دستگیرهای در مركز ندارد. علاوه بر اين، ساز تام-تام هيچ زير و بمی خاصی ندارد، اگرچه زير و بمي تام-تامهای با اندازههای مختلف مطمئناً تغيير میكند.
در اركستر سمفونی های سبك غربی ساز تام-تام تنها از اواخر قرن 18ام مورد استفاده قرار گفتهاند. در قرن 19ام آهنگسازان رمانتيك از ساز تام-تام مكرراً استفاده كردند، بنابراين به عنوان ساز اركستری در آغاز قرن بيستم تثبيت شد. در موسيقی دوران اخير اين ساز همچنين به عنوان سازی تكنوازی مورد استفاده قرار گرفته است. ساز تام-تام با انواع مختلف مالتها نواخته میشود و با توجه به مالت مورد استفاده و تكنيك نواختن ساز تام-تام، رنگ صدايی از تيره تا باشكوه پیدا میکند.
ساختار ساز تام تام (Tam-tam)؛
ساز تام-تام يك ديسك دايرهاي و كمي محدب است. لبه باريك به سمت بالا و در جهت تحدب برگشته است. ساز از صفحه برنزي چكشكاري شده يا برنز ريختهگري شده با استفاده از يك آلياژ خاص ساخته شده است. سازهاي با بالاترين كيفيت از كشورهايي ميآيند كه تام-تام از آنها نشأت گرفتهاند: کشورهایی از قبیل چين، ژاپن، ميانمار، جاوا و غيره. كه براي آويختن اين ساز دو سوراخ در لبه كه از آنها ريسمان چندلا يا سيم عبور داده ميشود وجود دارد. اين سوراخها بايد در جاهايي ایجاد شوند که امکان ارتعاش آنها وجود ندارد.
ساز تام-تام با برنز ريختهگري شده، كه بيشتر براي نواختن در اركستر مورد استفاده قرار ميگيرد، فركانس پايه نسبتاً بزرگتري نسبت به جرمش دارد، براي جبران اين امر و براي دستيابي به صداي تام-تام كه براي اركستر لازم است، باید ساز تام-تام در اندازهی مشخصي وجود داشته باشد (در حدود 70 سانتيمتر). برای این منظور، يك يا دو ساز تام-تام روي يك استند فلزي يا آلومينيومي آويخته ميشوند كه معمولاً اين استند روي چرخها قرار ميگيرد.
مالتها در ساز تام تام (Tam-tam)؛
براي تام-تام از مالتهاي خاصي استفاده ميشود، که ساختار این مالتها به شرح زیر هستند:
جنس سر مالتها در ساز تام-تام (Tam-tam)؛
مواد: نمد سخت، چوب، فلز؛
قطر: تقريباً 6 تا 15 سانتيمتر؛
پوشش مالتها در ساز تام-تام (Tam-tam)؛
نمد، مواد مصنوعی؛
جنس دستهی مالتها در ساز تام-تام (Tam-tam)؛
طول: تقريباً 28 تا 35 سانتيمتر؛
این دسته به شكل ديسك، دايرهاي یا الماس شكل است.
ساير مالتها نيز مورد استفاده قرار ميگيرند به عنوان مثال مالتهاي باس درام، تيمپاني و سيمبال، درام استيكها و بيترهاي مثلث، براشز، مالتهاي زايلوفون، گلاكن اشپيل، ماريمبا و ويبرافون و سوپربالز. دستها نيز گاهي مورد استفاده قرار ميگيرند. يك سوپربال داراي يك دسته ساخته شده از چوب يا از جنس خيزران است كه طولي برابر با دسته مالت ساز ماريمبا يا ساز ويبرافون دارد. سر آن يك توپ لاستيكي است و در اندازههاي مختلف موجود است. مالتهای نرم پائينترين partialها را توليد نميكنند، (با توجه به اندازه تام-تام) ولي براي افكتها مناسبتر هستند. گاهي اوقات با اشيا زير سائيده ميشود: يك لیوان نوشیدنی، لولههاي مقوايي، يك ويبراتور الكتريكي، زنجيرها.
طرز تولید صدا در ساز تام تام (Tam-tam)؛
تام-تام يا با ضربه نواخته ميشود يا از طریق سائيده یا لمس شدن صدا تولید میکند. اين ساز دقيقاً در وسط زده نميشود ولي در حدود يك كف دست (با توجه به اندازه ديسك) از مركز نواخته ميشود، چرا كه در اين نقطه است كه بزرگترين حجم و پائينترين نتها توليد ميشوند. به هر حال نقطه ضربه ايدهآل از يك ساز به ساز ديگر متفاوت است و پركاشنيست بايد مكان آن را با سعي و خطا مشخص كند چرا كه عدم تشخيص درست مكان آن حتي به اندازه چندين سانتيمتر ميتواند به صورت اساسي صدا را تغيير دهد. همانند گنگ، تام-تام بيشترين ارتعاش را در مركز و حداقل ارتعاش را در لبه دارد. به همين دليل است كه با يك لبه برگشته معلق مي شود. صدا داراي شمار زيادي partialهاي غير هارمونيك است.
تام-تام با شمار زيادي از مالتهاي مختلف معمولاً با مالتهاي ويژه تام-تام زده ميشود. هرچه ساز بزرگتر و سنگينتر باشد، هرچه مالتها بزرگتر باشند، نيرويي كه پركاشنيست بايد براي ايجاد تن صدايي كامل وارد كند، بیشتر خواهد بود. علاوه بر اين، نتها براي توسعه كامل روي يك تام-تام بزرگتر نياز به زمان دارند و زير و بمي كلي پائينتر است. همچنين دمپ كردن يك تام-تام بزرگ سختتر است. در حقيقت، سازهاي خيلي بزرگ در سطوح حجمي بالا نياز به دو پركاشنيست براي دمپ كردن آنها دارد. قضاوت درباره تن پيانو سخت است و كنترل سطح ديناميكي نيز خيلي سخت است.
طرز نواختن ساز تام تام (Tam-tam)؛
تام-تام با انواع مختلف مالتها نواخته ميشود. Decay يك نت كامل نوشته شده يا از يك نت اتحاد معمولا دمپ نميشود. اگر يك هشتم، يك چهارم، يا نيمنتها بدون يك خط اتحاد نوشته شود، ساز با دست همانطور كه توسط ارزش نت مشخص شده است دمپ ميشود. گاهي اوقات تام-تام در آمادگي براي نت فورتيسيمو گرم ميشود بطوريكه پركاشنيست به تام-تام ضربات سبك ميزند بطوريكه هنگاميكه نت واقعي نواخته ميشود از قبل آن در حال ارتعاش بوده است. اين امر سبب شكلگيري سريعتر نت ميشود.
مشخصههای صدایی ساز تام تام (Tam-tam)؛
متاليك، تيز، براق، زمزمهوار (خشخشوار)، وزوزوار، قدرتمند، باشكوه، نهیبزننده، رعبآور و غرشوار همگی از ویژگیهای صدایی ساز تام-تام محسوب میشوند. با توجه به اينكه تام-تام شمار زيادي از partialهاي غير هارمونيك را بوجود ميآورد، صدا هويتي نويزمانند دارد. به همين دليل است كه هيچ زير و بمي خاصي تشخيص داده نمیشود. ساز تام-تام هيچ مشكلي در داشتن صدايي بالاتر از كل اركستر ندارد. صدا طبق نوع مالت، نقطهاي كه ساز نواخته ميشود، مواد مورد استفاده و البته اندازه ساز تغيير ميكند.
يك تام-تام از جنس برنز ريختهگري شده، فركانس پايه بالاتري نسبت به تام-تام ساخته شده از ورقه برنز دارد. با توجه به اينكه دومي سبكتر است، راحتتر نواخته ميشود. با اين حال، رنگ صداي پاياي تنهاي سازی که با برنز ريختهگري شده، ساخته شده است، رنگ صدايی تیرهتر است. محدوده گسترده امكانات تونال به معناي اين است كه ساز تام-تام در هر دو نوع قطعات بلند و نرم مورد استفاده قرار مي گيرد. غالباً اين ساز براي كامل كردن صداي اركستر عمل مي كند ولي مي تواند يك مود خاص (به عنوان مثال استروك هاي اهسته و نرم براي نمايش ضربان قلب) ايجاد كند.