انواع ساز آکاردئون (Accordion)
انواع آكاردئون : دياتونيك، كروماتيك و كيبورد. آكاردئونهاي دياتونيك و كروماتيك دكمههايي به عنوان كلاويه دارند و آكاردئونهاي كيبورد داراي يك كيبورد پيانو به عنوان كلاويه هستند. در يك ساز استاندارد، كلاويهها در سمت راست ساز قرار دارند. در سمت چپ نتهاي آكورد يا باس را در بر دارد و براي نواختن ريتم مورد استفاده ميشود.
آكاردئون دياتونيك؛
آكاردئون دياتونيك؛ يك، دو يا سه رديف دكمه دارند و هر رديف براي يك گام خاص كوك ميشود و تنها نتهاي آن گام خاص را دارد. هر دكمه يك نت متفاوت را مينوازد كه بستگي به باز شدن (منبسط شدن) يا بسته شدن (منقبض شدن) قسمت ارتجاعي دارد.
آكاردئونهاي دياتونيك عموماًً دو يا چهار دكمه سمت چپ دارند، كه نتهاي باس و/يا آكورد را كه در گام يكساني از دكمههاي ملودي كوك ميشوند.
آكاردئون كروماتيك؛
آكاردئونهاي كروماتيك سه تا پنج رديف دكمه در سمت ملودي ساز دارند. برخلاف آكاردئون دياتونيك، اين دكمهها روي نت معيني كوك ميشوند، بدون در نظر گرفتن اينكه دكمهها فشرده ميشوند يا كشيده ميشوند.
آكاردئونهاي كروماتيك عموماً ميتوانند در هر گامي قابل نواختن هستند، حداقل براي هر نت استاندارد يك دكمه دارند، چه طبيعي natural، تند sharp يا مسطح flat باشد. سمت چپ ساز انواع مختلف آكوردها را دربر دارد.
آكاردئونهاي پيانو؛
آكوردهاي پيانو عموماً شناخته ترين نوع از انواع آكاردئون ها در بين عموم مردم هستند و توسط افرادي نظير لارنس ولك () و يانكوويك (Weird Al-Yankovic) محبوب شد. سمت راست بطور ساده يك كيبورد پيانو است و همانند كيبورد پيانو كار مي كند. سمت چپ مابين هشت تا 120 دكمه آكورد دارد.
آكاردئون ها در انواع مختلف سبك ها و سيستم هاي نت و كليد وجود دارند. كلي ترين تقسيم بندي انواع آكاردئون ها همراه با مشخصات آنها در اينجا شرح داده مي شود. البته بايد توجه داشت كه آكاردئون هاي سفارشي همراه با نوآوريهاي خاص نيز موجود هستند كه در اينجا اورده نمي شود.
آكاردئونهاي دياتونيك (Diatonic Accordion)؛
اولين اكاردئونهاي دياتونيك در اوايل دهه 1800 ساخته شدند. اين نوع آكاردئونها داراي يك رديف دهتايي دكمه در سمت راست بودند. براي هر نت روي صفحه دكمه حداقل دو زبانه (قميش) با زبانههاي با زير و بمي (نواك) مختلف براي مكش هوا به سمت داخل (فشرده شدن قسمت ارتجاعي) و مكش هوا به سمت خارج (باز شدن قسمت ارتجاعي) وجود دارد كه تعداد اين زبانهها ميتواند به ده تا هم برسد. نتهاي باس و آكوردهاي مرتبط، پايه و اساس گام براي مكش هوا به سمت داخل آكاردئون و فاصله پنجم (fifth) براي دمش هوا به سمت خارج آكاردئون است.
آكاردئونهاي دياتونيك به دليل صداي قوي خروجي، سادگي، وزن كم و هزينه كم؛ مكرراً توسط بسياري از گروههاي فولك و رقص استفاده ميشوند. به دليل اين ويژگيها، اكاردئونهاي دياتونيك، رايجترين نوع از انواع آكاردئون ها در سراسر دنيا هستند. الگوي نت كيبورد معمولاً مشابه با هارمونيكا يا ساز دهني است.
دياتونيك يك رديفه؛
آكاردئون دياتونيك يك رديفه، ملوديون (melodeon) يا آكاردئون سبك آلماني داراي يك رديف ده دكمهاي به عنوان كيبورد (صفحه كليد) است. با توجه به اينكه اين نوع آكاردئون، دياتونيك است داراي بيست نت است كه ده تا براي مكش هوا به سمت داخل (فشرده شدن قسمت ارتجاعي) و ده تا براي مكش به سمت خارج (باز شدن قسمت ارتجاعي) استفاده میشود. دو دكمه باس دياتونيك وجود دارد كه در مجموع دو نت باس و دو آكورد را ميسازند. نتهاي باس و آكوردهاي مرتبط، اساس (اولين نت) گام براي مكش هوا به سمت داخل و فاصله پنجم (fifth) گام براي دمش هوا به سمت خارج هستند.
اورگانتو (Organetto)؛
اين نوع از انواع آكاردئون در ايتاليا يافت ميشود، تا بيست و چهار دكمه تربل (treble)- صداي زير و دوازده دكمه باس - صداي بم دارد. رايجترين نوع از انواع آكاردئون دو دكمه باس و يك رديف دهتايي از دكمههاي تربل (treble) دارد. يك رديف دوم با سه يا چهار دكمه، انگشتگذاريهاي مختلف را امكانپذير ميسازد. براي هر نت تا سه زبانه وجود دارد، دو زبانه در مجموعه وسط با يك ترمولو (tremolo) كوك ميشود و سومي يك اكتاو پائينتر است.
دياتونيك دو رديفه؛
منشاء آكاردئون هاي دو رديفه دياتونيك همانند بسياري از انواع ديگر آكاردئونها كه همزمان با اين نوع اكاردئونها در نقاط مختلف دنيا پديد آمدند، مشخص نيست. براي افزايش محدوده صدايي و سازگاري (همخواني) اين نوع از انواع آكاردئون با ساير سازها، يك رديف دكمه ديگر به كيبورد (صفحه كليد) اضافه شد.
رديف دوم دكمهها نيز دياتونيك است و ميتواند يك نيم تن بالاي رديف اول (به عنوان مثال گامهاي B و C) يا يك چهارم درست بالاي رديف اول (به عنوان مثال G و C) باشد. در دياتونيك نيم تن (semitone)، اين نوع آكاردئون ميتواند هر نت را در گام كروماتيك بنوازد.
دياتونيك ايتاليايي؛
آكاردئون دياتونيك ايتاليايي داراي دو رديف دكمه است كه رديف دوم يك فاصله چهارم درست، بالاي رديف اول است. يك رديف سوم partial اضافه معمولاً شامل پنج تا شش دكمه اكسيدنتال (accidental) كه همان ديزها و بمول هاي مرتبط هستند. همچنين يك نت در رديف دوم تن (صداي) gleisch ناميده ميشود كه به معناي آن است كه تن يكساني در دو حالت مكش و دمش (مستقل از جهت دميدن) مي نوازد. اين نت همواره پنجم درست (fifth) (تنها اكتاو وسط) از گام دياتونيك مرتبط است.
آكاردئونهاي دياتونيك سه رديفه مشابه با آكاردئونهاي دو رديفه هستند كه رديف سوم يا يك نيمپرده بالاتر از رديف اصلي (كه در اينجا رديف ميانه است) يا يك فاصله چهارم بالاي رديف دوم است. آكاردئونهايي تا دوازده نت باس نيز وجود دارند. نتهاي باس و آكوردهاي مرتبط، اساس گام براي مكشها (انقباض قسمت ارتجاعي) و فاصله پنجم گام براي مكشهاي رو به خارج (انبساط قسمت ارتجاعي) هستند. علاوه بر اين آكاردئونهاي دياتونيك چهار و پنج رديفه دياتونيك نيز وجود دارند، كه از همين الگو تبعيت ميكنند.
آكاردئون هاي هليكون (Helikon Accordion)؛
آكاردئون هليكون پس از توباي هليكون (در ادامه تكامل هورن ترومپتها) به اين نام خوانده شدند، اولين بار هزاران سال قبل مورد استفاده قرار گرفتند. زبانههاي باس هليكون هستند كه به نتهاي باس اين نوع از انواع آكاردئون صداي ويژه توبا را ميبخشند. اين امر به اين دليل است كه زبانههاي باس، بسيار بزرگتر و عريضتر از زبانههاي باس نرمال است. اين نوع آكاردئونها نتهاي با زير و بمي پائين را همانند يك توبا دوباره توليد ميكنند. در اغلب موارد زبانههاي هليكون پائين، به يك صفحه جداگانه از جنس دوراآلومينيوم (نوعي آلياژ آلومينيوم- مس) نصب ميشوند.
اين زبانهها تا يك اينچ بلندتر از زبانههاي باس استاندارد هستند. اين زبانهها كه اولين بار در آكاردئونهاي دياتونيك اشتاير مارك (يكي از ايالتهاي اتريش) استفاده شدند، هم اكنون در پيانو اكاردئونها نيز ديده ميشوند.
آكاردئون شاند (Shand Accordion)؛
اين نوع از انواع آكاردئون توسط نوازنده اسكاتلندي آكاردئون، جيمي شاند (Jimmy Shand) ساخته شد. سه رديف دياتونيك نيم تن (semi tone) در كيبورد سمت راست و 96 سيستم استاندارد در سمت چپ وجود دارد. رديفهاي سمت راست نتها را در جهات مختلف مكش و دمش هوا (انبساط يا انقباض قسمت ارتجاعي) تغيير ميدهند ولي نتهاي باس سمت چپ اين كار را نميكنند.