• loading

    loading

    0:00

ساختار ساز فوجارا (Fujara)

زری هاشمی

شنبه، 11 اسفند 1397

طرح معمول اين ساز رنگ صدايي عميق و آرامش‌بخش توليد مي‌كند. بطور سنتي آرايه‌هاي (رنگ‌هاي ثانوي يا نت‌هاي تزیيني) به ملودي‌هاي پايه اضافه مي‌شود كه معمولاً در مد ميكسوليدين (mixolydian mode) رخ مي‌دهد. دو نوع عمده از آرايه‌ها عبارتند از prefuk  و rozfuk. Prefuk ، overblowing‌سريع يك نت تك است اين كلمه از كلمه اسلواكيايي prefukovat (به معناي overblow) گرفته شده است. Rozfuk  ريزش آبشاري overtoneها است كه از كلمه اسلواكيايي rozfukat به معناي پخش كردن گرفته شده است.

بطور سنتي فوجارا توسط چوپانان براي سرگرمي نواخته مي‌شده است. امروزه، ساز فوجارا در فستيوال‌هاي موسيقي فولك در شهرهاي اسلواك Východná و Detva نواخته مي‌شود. همچنين اين ساز از كشور اسلواكي فراتر رفته و در ساير نقاط دنيا بوي‍ژه طرفداران و علاقه‌مندان به فلوت‌هاي ملي در اروپاي غربي و امريكاي شمالي نواخته مي‌شود. علي‌رغم اين، فوجارا هنوز خارج از اسلواكي در حال رواج يافتن و به رسميت شناخته شدن است. بسياري مواقع فوجارا يك ساز تكنوازي است ولي گروه هاي دو يا سه نفره فوجارا نيز وجود دارند، همانند خانواده kubinec يا گروه سه نفره  Javorová Húžva.

فوجارا در سال 2005 در فهرست شاهكارهاي شفاهي و ناملموس ميراث بشري اعلام شده است. همچنين در سال 2008 اين ساز و موسيقي آن در ميراث فرهنگي و معنوي ناملموس يونسكو اعلام گرديد.     

مورد برجسته و قابل توجه در مورد اين فلوت طول آن است. تا حدود سال 1900 طول مابين 90 و 150 سانتي‌متر براي اين ساز قانون بود ولي در قرن بيستم فوجاراها بلندتر و بلندتر شدند. امروزه فوجاراها مابين 170 و 180 سانتي‌متر و حتي برخي 2 متر هستند. بطور سنتي اين ساز از يك شاخه بلند افرا (elder) ساخته شده كه قبل از اينكه داخل آن با دست خالي شود براي سالها گذاشته شده تا خشك شود. در چندين دهه گذشته ساير انواع چوب‌ها و همچنين پلاستيك نيز در ساخت اين ساز مورد استفاده قرار گرفته است. انواعي از فاجوراها با قسمت‌هاي قابل جدا كردن به دو يا سه قسمت نيز وجود دارند كه حمل و نقل آنها آسان‌تر است.

تاریخچه ساز فوجارا (Fujara)؛   

 ساختار ساز فوجارا (Fujara)

فوجارا يك ساز هارمونيك با سه سوراخ انگشت‌گذاري است همانند فلوت one-hand. برخلاف ريكوردر ولي همانند سازهاي برنجي، نوازنده به overtoneها را غير از اكتاو overblow مي‌كند: پنجم، چهارم، سوم اصلي و غيره. تن‌ها (صداهاي) missing‌ با سه سوراخ انگشت‌گذاري تكميل مي‌شود.

درباره تاريخچه اوليه اين ساز چندان اطلاعاتي در دست نيست. بنا به دلايل متعددي فوجارا شباهت قابل توجهي با باس Stamentien دارد كه به عنوان نوعي فلوت  one-hand‌باس در موزه‌های مشهور معرفی می‌شود. باس stamentien ‌ و فوجارا هر دو فلوت‌هاي duct‌ با سه سوراخ انگشت‌گذاري هستند. اين فلوت‌ها به اندازه‌اي بلند هستند كه شما نمي‌توانيد به سوراخ‌هاي انگشت‌گذاري  به سادگی و بدون زحمت برسيد. در نتيجه، همانند باس ريكوردر، آنها درجایي زير سر ساز به كمك لوله‌اي كه هوا را به سر ساز هدايت مي‌كند، نواخته مي‌شود.        

نوع معمول فوجارا rozfuk است: با دميدن فلوت تا حد قدرت ممكن تا بلندترين overtoneها، بعد از اينكه او آبشاري از overtoneها را مي‌نوازد تا به بافت ملودي مي‌رسد. از ابتدا نوازنده اين ساز را به اين روش مي‌نوازد تا اين ساز را آزمايش كند ولي آنچنان تأثيري روي صحنه پديد مي‌آورد كه هم اكنون قانون شده است. آوازهاي آرام مكرراً روي فوجارا نواخته مي‌شوند و در اين بين نوازنده اغلب اين ترانه ها را مي‌خواند. بسياري از ترانه‌ها درباره كارهاي برجسته چوپانان و ياغيان است، همانند داستان افسانه‌اي قهرمانانه فولك  Juraj Jánošík (1688-1713) یا افسانه‌ی رابين هود در کشور اسلواكي.  

 ساختار ساز فوجارا (Fujara)

فوجارا اصالتاً يكي از سازهاي چوپانان كه تنها در ناحيه كوچكي از كوه‌هاي اسلواكي مركزي شناخته شده است: ناحيه Podpol'anie (در بالاي رشته كوه‌هاي پولانا) و قطعات مجاور Horehronie, Gemer  و Hont. چوپانان همچنين از اين ساز به عنوان عصا يا براي دفاع از خودشان در مقابل حيوانات وحشي استفاده مي‌كردند.    

از اواسط قرن بيستم ترانه‌هاي رمانتيك اسلواكيايي معناي خاصي مرتبط با اين ساز غير عادي داشتند كه امروزه در جاي ديگر هم ديده مي‌شود. فوجارا يكي از نمادهاي سنتي اسلواكيايي شد و از زمان استقلال اين كشور در سال 1992 حتي به عنوان نمادي از كشور اسلواكي مورد استفاده قرار گرفت. از سال 2005 يونسكو اين ساز را در فهرست آثار فرهنگی خود قرار داد و این ساز به همین دلیل از موقعيت برتري برخوردار شد. براي نواختن اين ساز نيازي به نواختن فلوت فوجارا نيست. تكنيك نواختن overtone فلوت فوجارا آنقدر طبيعي است كه حتي در اولين بار نواختن اين ساز نوازنده مي‌تواند آهنگ‌ها (نواهاي) زيبا بنوازد. با اين وجود صداي اين ساز شگفت‌آور است. صداي اين ساز شنونده را درجاي خودش ميخكوب مي‌كند. بسياري از شنوندگان معتقدند كه نغمه اين ساز را كه براي اولين بار شنيده‌اند را فراموش نمي‌كنند.

شباهت فوجارا به فلوت همانند ديدگريدو (didgeridoo) به ترومپت است. بسيار ساده، بسيار قديمي ولي بسيار شگفت‌آور. همزمان هر فلوت فوجارا كار خلاقانه منحصر به فرد هنري و اصيل است. بطور سنتي اين ساز کاملا با دست از درختان (elder، افرا، اقاقيا) ساخته شده و ساخت يك فوجاراي خوب از يك قطعه چوب خشك شده در حدود يك ماه زمان مي‌برد.  صداي overtoneهاي زيباي فوجارا در هارموني كامل با دمیدن‌هاي نوازنده است كه مي‌تواند احساس مديتيتيو رضايت‌بخشي حتي براي مبتديان بوجود مي‌آورد و فرايند يادگيري را جالب، سرگرم‌كننده و آسان مي‌سازد.

اين به معناي آن است كه overtone هاي فوجارا به نوازنده مبتدي اجازه بد نواختن نمي‌دهد. تكنيك نواختن بي نظير فوجارا شما را وارد بداهه نوازي مي كند و هارمونيك هاي طبيعي آن هماهنگ و ملودي را زيبا مي سازند. هر كسي مي تواند به زيبايي فوجارا را بنوازد.