• loading

    loading

    0:00

تكنيک‌های نواختن ساز «کلارینت» یا قره نی

زری هاشمی

دوشنبه، 1 بهمن 1397

علي‌رغم keywork پيچيده، كلارينت بسيار agile است و اجازه مهارت بالايي مي دهد. تنها فلوت است كه مي تواند در اين مورد از كلارينت پيشي بگيرد كه اين امر به خاطر انگشتگذاري سخت و ويژه كلارينت است.

لگاتوهايي كه در كلارينت نواخته مي شوند صداي مخملي ويژه دارند كه اين ساز را به سازي عالي براي اجراهاي تريل‌ها و ترمولوها، آرپژها، گام‌ها و لگاتوها تبديل مي‌كند.

زبان‌زني تك در ساز کلارینت (قره نی)؛

سيكوئنس‌هاي خيلي سريع نت‌هايي كه استاكاتو را مي‌نوازند نيز در پاساژهاي بلندتر امكان‌پذير است. با استفاده از زبان‌زني تك، نت‌هاي شانزدهم مي‌توانند تا MM150 نواخته شوند.

ويبراتو (vibrato) در ساز کلارینت (قره نی)؛

نوسانات تناوبي ميكروتونال در زيرو بمي و/يا حجم صدا كه با حركت ديافراگم، حنجره و لب‌ها توليد مي‌شوند.

به دليل تن در اجراهاي اركسترال مورد استفاده قرار نمي‌گيرد، ولي يكي از تكنيك‌هاي كليدي در شكل‌دهي سبك‌هاي جز(Jazz) است.

اسفورزاتو (sforzato) و اسفوزاندو (Sforzando) در ساز کلارینت (قره نی)؛

اتك قدرتمند و قوي كه با كاهش شدت تن ادامه مي‌يابد.

اسفورزانديسيمو (Sforzandissimo) در ساز کلارینت (قره نی)؛

اتك كوتاه و قدرتمند همراه با تداوم شدت تن (صدا).

فورته پيانو (Fortepiano) و نوازندگی ساز کلارینت (قره نی)؛‌ 

اجرای كاهش ديناميك سريع از فورته به پيانو را می‌توان در قالب نت‌های زیر مشاهده کرد.

زبان زني دوگانه و سه گانه (double and triple tonguing) در ساز کلارینت (قره نی)؛

اجراي زبان زني دوبل و سه‌گانه مشكل است چرا كه articulation به دليل وجود زبانه محدود مي‌شود. به همين دليل اين تكنيك‌ها به ندرت مورد استفاده قرار مي‌گيرند.

زبان‌زني لرزشي (flutter tonguing) در ساز کلارینت (قره نی)؛

نوازنده كلارينت يك R زباني (كه با نوك زبان توليد مي شود) يا يك R (ادا شده از ته از گلو) که با کمک سقف دهان توليد مي‌شود.

هرچه ادای اصوات آهسته‌تر باشد، صدا نرم‌تر خواهد بود. در اصل اين تكنيك مي‌تواند روي تمام محدوده صدا توليد شود ولي به ندرت در كلارينت مورد نياز است.   

تريل‌ها (Trills) در ساز کلارینت (قره نی)؛

تكنيک‌های نواختن ساز کلارینت

تریل‌ها يك افكت خوب و اساسي روي كلارينت و به همين دليل يك تكنيك نواختن معمول در كلارينت است. اگرچه انگشت‌گذاري برخي تريل‌ها نواختن آنها را سخت مي‌کند. استفاده از كليدهاي تريل، نواختن برخي تريل‌هاي معيني را آسان مي‌سازد. نت كامل و تريل‌هاي نيم‌تن (نيم‌پرده) مي‌توانند روي كلارينت Bb از پایين‌ترين نت تا حدود F6 نواخته شوند. هرچه تريل بالاتر باشد، صدا قدرت نفوذ بيشتري خواهد داشت.    

ترمولو (Tremolo) در ساز کلارینت (قره نی)؛

دو نت به صورت تكراري و سريعاً يكي بعد از ديگري نواخته مي‌شود كه باعث ايجاد يك صداي مرتعش و متزلزل مي‌شود. ترمولوها با يك فاصله يك سوم يا يك چهارم رايج‌ترين ترمولوها هستند. ترمولوها با يك فاصله يك پنجم به سمت بالا، صدايي قدرتمندتر توليد مي‌كنند. ترمولوها با يك فاصله تا يك اكتاو از نظر تكنيكي بدون هيچ مشكلي تولید می‌شوند تا زماني كه نوازنده بالاتر از C6 نرود.

گليساندو (Glissando) در ساز کلارینت (قره نی)؛

با پوشاندن نسبي حفره‌هاي تن يا با تغييرات انگشت‌گذاري توليد مي‌شوند. با محدوديت‌هايي روي تمام محدوده صدا قابل نواختن هستند: نواختن گليساندوها كه از يك رجيستر به رجيستر پایین بسيار سخت است. گليساندوها در رجيستر بالاتر نيز مشكل هستند چرا كه انگشت‌گذاري آنها پيچيده است.    

آرپجيو يا آرپژ (Arpeggio) در ساز کلارینت (قره نی)؛

اجراي آكوردهاي شكسته يكي از شاخصه‌هاي ويژه در نواختن كلارينت هستند.

لگاتو (Legato) در ساز کلارینت (قره نی)؛

پاساژهاي لگاتو، فواصل يك سوم، يك چهارم و يك ششم، جهش‌هاي بزرگ و appoggiaturas تكنيك‌هاي معمول در نواختن كلارينت هستند.

مولتي فونيك (Multiphonics) و نوازندگی ساز کلارینت (قره نی)؛

تكنيک‌های نواختن ساز کلارینت

انگشت‌گذاري و دميدن در فرم مدرن كه نواختن دو يا بيشتر از دو نت را همزمان امكان پذير مي‌سازد. نواختن بيشتر از سه نت به طور همزمان به شدت مشكل است.

در كلارينت به نحوي دميده مي‌شود كه يك partial (يا چندين partial) از نت انگشت‌گذاري شده صدا توليد مي‌كنند، يا تنها partialها صدا توليد مي‌كنند. چندصدايي (multiphonics) شامل مولتي فونيك‌هاي هارمونيك (صدايي كه از يك تن اصلي و partial هاي هارمونيك توليد مي‌شوند) تا صداهايي با partial‌هاي غير هارمونيك و صداهاي پيچيده كه عمدتاً نويز هستند، مي‌باشد.

مولتي‌فونيك‌ها با استفاده از انگشت‌گذاري ويژه و هزمان تغيير قدرت اتك، يا با استفاده از انگشت‌گذاري معمول با امبوچري كه به صورت كلي تغيير كرده است، توليد مي‌شوند. در كلارينت تغيير قدرت اتك نقش مهمي بازي مي‌كند. ساز معمولاً در پوزيسيون‌هاي مختلفي نگه داشته مي‌شود.

چارت‌هاي انگشت‌گذاري براي مولتي‌فونيك مي‌توانند نتايج مختلفي روي انواع مختلف كلارينت توليد كنند، بنابراين بايد امتحان شوند.   

خمش زير و بمي (pitch bending) در ساز کلارینت (قره نی)؛  

خمش زير و بمي‌ها يك نوسان زير و بمي يا يك تغيير زير و بمي را در يك نت تك تعريف مي‌كند كه با تغيير امبوچر توليد مي‌شود. در طي تغيير زير و بمي پوزيسيون زبان از يك e به يك oo تغيير مي كند.

 كلارينت براي نواختن اين تكنيك نسبت به سازهاي دو قميشي مناسب‌تر است. در اين ساز، تغييرات نسبتاً بزرگ در زير و بمي به سمت پایين امكان پذيرند: نت‌هاي پایين (بم) مي‌توانند تا يك چهارم تن يا پرده (تن كوارتر) پایين آورده شوند؛ نت‌ها در رجيستر ميانه (از G4-D5) تا دوم مينور و نت‌هاي بالاتر از دوم ماژور تا يك اكتاو.

در عوض، خمش زير و بمي به سمت بالا روي تنها بازه كوچكي امكان پذير است.

ساير تكنيك هاي مدرن در نوازندگی ساز کلارینت (قره نی)؛ 

دندان‌ها روي زبانه قرار مي‌گيرند، هوا و تنفس نويز توليد مي‌كند، با دهانه روي قسمت پایيني نواخته مي‌شود (بدون بارل و قسمت بالايي)، امبوچر فلوت يا ترومپت (هر دو بدون دهانه)، اسلپ زباني، اسلپ كليد (key-slap)، تنفس دوراني، استفاده از ادوات الكترونيكي ... .

تركيبات صدايي در ساز کلارینت (قره نی)؛‌

همانند تمام سازهاي بادي، كلارينت براي تركيبات صدايي با ساير سازها بسيار مناسب است. صداي اين ساز به اندازه كافي براي توليد يك تركيب تونال عالي با تمام گروه‌هاي سازهاي ديگر تطبيق‌پذير است. يك تركيب بويژه خوب با هورن بدست مي‌آيد.  

ساز كلارينت (قره نی) به همراه سازهاي بادي چوبي؛‌

ساز كلارينت (قره نی) همراه ساز فلوت؛‌

در نواختن در اونيسون صداي كلي نتيجه مي‌شود كه يكباره دلنشين، روشن و درخشان مي‌شود. نت‌هاي پایين كه در اين تركيب نواخته مي‌شوند، صدايي گرم و غني توليد مي‌كنند. در تركيبات اكتاو كلارينت معمولاً يك اكتاو زير فلوت را مي‌نوازد؛ البته در هنگام تركيب با پيكولو دو اكتاو پایين‌تر را مي‌نوازد.

ساز كلارينت (قره نی) همراه ساز ابوا؛

صدايي كامل در اونيسون همچنين در اكتاوها و در آكوردها. در رجيستر پایين خصوصيات خشن و ... ابوا و در رجيستر بالا كلارينت دلنشين غالب است. به دليل اينكه كامپس كلارينت در رجيستر پایين تقريباً يك اكتاو كامل زير ابوا مي‌رسد، كلارينت يك اكتاو زير ابوا يا در اونيسون همراه با هورن انگلیسي مي نوازد.

ساز كلارينت (قره نی) همراه ساز باسون (فاگوت)؛‌

عمدتاً در اكتاوها نواخته مي‌شود. با توجه به اينكه صداي كلارينت مرتبط با صداي باسون و ابوا است این تركيب از اين دو ساز حمايت مي‌كند. كلارينت كه در رجيستر پایين در اونيسون نواخته شود كمي برجسته‌تر است كه اين امر را مديون صداي خيلي قويش در اين رجيستر است.

ساز كلارينت (قره نی) همراه سازهاي برنجي؛‌

ساز كلارينت همراه ساز ترومپت و ترومبون؛‌

ساز كلارينت همراه ساز ترومپت افكتي بسيار درخشان بويژه هنگاميكه ساز كلارينت در رجيستر بالا نواخته مي‌شود، توليد مي‌كند.

تركيبات كلارينت و ترومبون افكتي بسيار يكدست ايجاد نمي‌كند. 

ساز كلارينت (قره نی) همراه ساز هورن؛‌

يك تركيب صدايي دلنشين در اونيسون كه روشني آن در نت‌هاي بالاتر كلارينت افزايش مي يابد، نواختن كلارينت يك يا دو اكتاو بالاي هورن‌ها نيز صدايي كامل توليد مي‌كند.

ساز كلارينت (قره نی) همراه سازهاي زهي؛‌

كلارينت‌ها و سازهاي زهي براي توليد يك تركيب صدايي خيلي فشرده با هم تركيب مي‌شوند.

كلارينت اغلب يك اكتاو بالاي سازهاي زهي نواخته مي‌شود. اگر اين ساز در بالاترين رجيستر (صدايي كامل) بنوازد، تركيب صدايي حجم صداي بالايي به دست مي‌آورد.

ساز كلارينت (قره نی) همرا ساز ويولنسل؛‌

ويولنسل سازي است كه به بهترين نحو براي نواختن در اونيسون با كبلارينت مناسب است كه در رجيسترهاي پائين و ميانه نواخته مي شود.

ساز كلارينت (قره نی) همراه صداي آوازي؛‌

بويژه در اپرا، كلارينت اغلب در تركيب با صداهاي سوپرانو يا آلتو استفاده مي شود. كلارينت بارها صداي خواننده را در اونيسون همراهي كرده يا با ويولا يك اكتاو پائين‌تر می‌آورد. 

نحوه توليد صدا در ساز کلارینت (قره نی)؛

تكنيک‌های نواختن ساز کلارینت

صدا در سازهاي بادي چوبي ناشي از يك ستون هوا در داخل ساز است. نوازنده اين ستون هوا را به سه روش به ارتعاش در مي‌آورد: با دميدن هوا در سطح بالايي ساز (همانند فلوت)، در يك زبانه تك (همانند كلارينت)، يا در دو زبانه (همانند ابوا). يك زبانه تك به دهانه در بالاي ساز متصل مي‌شود و هنگاميكه هوا بين زبانه و دهانه دميده مي‌شود، زبانه در مقابل دهانه مرتعش مي‌شود. دو زبانه‌اي كه به يكديگر وصل مي‌شوند عموماً به عنوان زبانه دوبل شناخته مي‌شوند. اين زبانه دوبل در داخل يك لوله در بالاي ساز جاي گرفته و هنگاميكه هوا مابين دو زبانه رانده مي‌شود، مرتعش مي‌شود.

تغییر زیر و بمی در ساز کلارینت (قره نی)؛

زير و بمي سازهاي بادي چوبي به حجم هوايي كه در آن‌ها مرتعش مي‌شود، بستگي دارد. يك حجم هواي بيشتر براي زير و بمي پایين‌تر، كندتر مرتعش مي‌شود ولی يك حجم هواي كمتر براي زير و بمي بالاتر، سريعتر مرتعش مي‌شود. براي بسياري از سازهاي بادي چوبي نوازنده زير و بمي را با باز كردن و بستن سوراخ‌ها در طول ساز تغيير مي‌دهد و به اين ترتيب نت‌ها بم تر صدا تولید می‌کنند.