• loading

    loading

    0:00

انواع ساز بیوا (Biwa)

زری هاشمی

پنج‌شنبه، 15 آذر 1397

بيشتر از هفت نوع بيوا وجود دارد كه بر اساس تعداد سيم‌ها، صداي توليدي آنها، نوع زخمه و نوع استفاده از آنها طبقه‌بندي مي‌شوند. با توجه به اينكه بيوا قابليت نواختن كوك تعادلي را ندارد، زير و بم نت‌های این ساز به صورت بداهه مشخص می‌شود.

گاگاكو- بيوا (Gagaku Biwa) ؛‌

بيوايی بزرگ و سنگين با چهار سيم و چهار پرده كه انحصاراً براي گاگاكو (يک از سبک های موسيقی درباری كهن ژاپنی) استفاده مي‌شد. اين نوع بيوا، Ichikotsuchō و Hyōjō متمايزي توليد مي‌كند. زخمه اين نوع بيوا كوچک و نازک، غالباً گرد و از مواد سختي همانند چوب شمشاد يا عاج ساخته مي‌شود. همراه با نواختن اين ساز آوازي خوانده نمي‌شود. همانند هيكا بيوا (heika biwa)، در هنگام نواختن، اين ساز همانند گيتار روي سمت كنار نگه داشته مي‌شود. در سبک موسيقی گاگاكو اين ساز گاكو-بيوا ناميده میشود.         

گوگن- بيوا (Gogen Biwa) ؛‌

انواع ساز بیوا Biwa

اين نوع ساز بيوا در نقاشی هاي اركسترهای درباری ديده مي‌شود و در سبک موسيقی گاگاكو استفاده مي‌شود. با اين وجود در اواخر قرن دهم با اصلاحات و استانداردسازي‌هاي انجام شده در موسيقی درباری، استفاده از آن در اين سبی موسيقی منسوخ شد.  تصور می شود كه سنت‌های اجرايی اين ساز تا اواخر قرن دهم و يازدهم منسوخ شده باشد. استفاده از اين نوع بيوا در اركسترهاي درباری چين نيز منسوخ شده است. اخيراً اين نوع بيوا همانند كوگو هارپ (Kugo harp)- نوعی چنگ چينی- برای اجراهای تاريخی و بازسازی های تاريخی احيا شده است. البته اين نوع بيوا نبايد با انواع ديگر بيوای پنج سيمه مدرن، همانند بيوای چيكوزن (Chikuzen) اشتباه شود.

موسو- بيوا (Moso-Biwa) ؛‌

يك نوع بيوا با چهار سيم كه براي نواختن مانترا (سرودها) و آوازهاي بودايي استفاده مي‌شود. اين نوع بيوا از نظر شكل شبيه بيواي چيكوزن است ولي بدنه باريك‌تري دارد. زخمه‌هاي اين ساز از نظر اندازه و جنس متنوعند. نوع چهار پرده‌اي آن روي E، B، E، A و نوع پنج پرده آن روي B، e، f♯ كوك مي‌شود. نوع شش پرده روي B♭, E♭, B♭  و b♭ كوك مي‌شوند.

هيكه- بيوا (Heike-Biwa) ؛ 

نوعي از بيوا با چهار سيم و پنج پرده كه براي نواختن هيكه مونوگاتاري (Heike Monogatari)- نوعي داستان و موسيقي اپيك ژاپني، استفاده مي‌شود. زخمه اين نوع بيوا كمي بزرگتر از گاگاكو-بيوا است ولي خود ساز در قياس با بيواي چيكوزن كوچكتر است. اين ساز در اصل توسط نوازندگان دوره گرد بيوا مورد استفاده قرار مي‌گرفت و به دليل اندازه كوچك، اين ساز براي نواختنIndoor  مناسب است و جابه جايي آن راحت است. كوك اين ساز A، c، e، a يا A، c-sharp،e ، a می‌باشد.

ساتسوما – بيوا (Satsuma-Biwa) ؛ 

انواع ساز بيوا (Biwa) ؛‌

نوعي از ساز بیوا با چهار سيم و چهار پرده كه در دوران ادو (Edo)- دوران پيشامدرن ژاپن در ايالت ساتسوما (امروزه كاگوشيما- Kagoshima) توسط شيمازو نيس شينساری (Shimazu Nisshinsai) محبوبيت پيدا كرد. بيواهاي مدرن كه در آهنگسازي‌هاي معاصر استفاده مي‌شوند اغلب داراي پنج پرده يا بيشتر و برخي سيم چهارم دوبل هستند. پرده‌هاي بيواي ساتسوما چهار سانتي‌متر بالاتر از گردن قرار مي‌گيرند كه اجازه بالاتر رفتن چند گام نت‌ها را مي‌دهد، كه هر يك ساواري (Sawari)-  كيفيت و رنگ صداي خاص يا واخوان وز وز (buzzing drone) - خاص خودشان را دارند. زخمه اين ساز از چوب شمشاد ساخته شده و پهن‌تر از زخمه ساير بيواها و عرض آن به 25 سانتي‌متر يا بيشتر مي‌رسد. اندازه و ساختار  زخمه روي صداي ساز تأثير مي‌گذارد چرا كه اغلب در هنگام نواختن توسط زخمه، به بدنه ضربه زده مي‌شود. بطور سنتي ساتسوما- بيوا از چوب توت ژاپني ساخته مي‌شود هرچند چوب‌هاي سخت ديگر همانند نارون قرمز ژاپني نيز در ساخت اين ساز مورد استفاده قرار مي‌گيرند. با توجه به رشد كند توت ژاپني، چوب لازم در ساخت اين ساز بايد از يك درخت با حداقل 120 سال عمر برداشته شود و  قبل از شروع استفاده در ساخت اين ساز به مدت 10 سال خشك شود. سيم‌هاي اين نوع ساز بيوا از ابریشم تابيده شده ساخته شده اند. كوك اين ساز براي بيواي سنتي  A، E، A، B و براي آهنگسازي مدرن G، G، c، g يا G، G، d، g  است كه البته اين كوك‌ها تنها مثال‌هايي از برخي كوك‌هاي استفاده شده روي اين ساز براي همخواني داشتن با صداي نوازنده است. سيم‌هاي اول و دوم عموماً روي نت يكساني كوك مي‌شوند كه سيم چهارم (يا سيم چهارم دوبل) يك اكتاو بالاتر كوك مي‌شود. معروف‌ترين نوازنده ساتسوما – بيوا در قرن بيستم، تسوروتا كينشي (Tsuruta Kinshi) است كه نسخه خودش از اين ساز را ساخت و اين ساز را تسوروتا- بيوا (tsuruta - biwa) ناميد. اين نوع بيوا اغلب داراي پنج سيم (اگرچه اساساً اين ساز 4 سيمه است چرا كه سيم پنجم يكي از سيم‌هاي چهارم دوبل است كه هميشه با هم نواخته مي شوند) و پنج پرده يا بيشتر است و ساختار گوشي ها (tuning head) و پرده‌ها كمي متفاوت است. اويدا جونكو و تاناكا يوكيو دو تن از شاگردان تسوروتا كينشي، سنت ساتسوما بيواي مدرن را ادامه دادند. قطعات Boethius  و Nuove Musiche per Biwa   كه توسط كارول فورليوسي (Carol Forlivesi) هر دو براي اجرا با مدل ساتسوماي بيوا كه توسط تسوروتا كينشي (Tsuruta Kinshi) و يوكيو تاناكا (Yukio Tanaka) طراحي شده‌اند. اين قطعات تفاوت اساسي از زبان‌هاي آهنگسازي كه معمولاً براي چنين سازي بكار گرفته مي‌شوند، دارند. همچنين با توجه به استفاده از سطح مهارت هنري استفاده شده در اين قطعات خاص، آهنگساز در پي نوسازي (تجديد) مشخصه‌هاي اكوستيك و زيبايي‌شناختي بيوا بوده كه اين امر قابليت‌هاي برجسته مشخصه‌هاي صوتي اين ساز همانند اتك‌ها (attacks) و رزونانس (تشديد يا طنين)، تمپو (نه تنها به صورت كروماتيكي بلكه از نظر همذات‌پنداری)، آكوردها، بالانس و ديالوگ (با استفاده نادر دو بوا در Nuove Musiche per Biwa)، ديناميك و رنگ صدا را آشكار مي‌سازد.     

بيوای چيكوزن (Chikuzen Biwa) ؛‌

يك نوع بیوا با چهار سيم و چهار پرده يا پنج سيم و پنج پرده كه در دوره ميجي (Meiji) توسط تچي بانا ساتو سادا (Tachibana Satosada) محبوب شد. بسياري از اجراهاي معاصر از نسخه پنج سيمه اين ساز استفاده كرده‌اند. زخمه اين ساز بسيار كوچكتر از ساتسوما-بيوا است كه معمولاً 13 سانتي‌متر عرض دارد و البته اندازه، شكل و وزن آن بستگي به مرد يا زن بودن نوازنده دارد. زخمه معمولاً از جنس چوب بلسان بنفش (rosewood) است كه براي پلاك كردن سيم‌ها نوك آن از جنس چوب شمشاد يا عاج است. خود ساز نيز از نظر اندازه بستگي به نوازنده ساز دارد. نوازندگان مرد از بيواهايي كه كه كمي عريض تر و/يا بلندتر از بيواهايي هستند كه توسط نوازندگان زن يا کودکان استفاده مي‌شوند. هرگز در حين نواختن به بدنه ساز ضربه زده نمي‌شود و ساز پنج سيمه به صورت عمودي نگه داشته مي‌شود، در حاليكه ساز چهار سيمه در حين نواختن كنار بدن نگه داشته مي‌شود. ساز هماهنگ با گام خواننده كوك مي‌شود. يكي از مثال‌هاي كوك بيواي چهار سيمه B، e، f♯ و b و ساز پنج سيمه مي‌تواند روي C، G، C، d و g كوك شود. در نسخه‌هاي پنج سيمه، اولين و سومين سيم روي نت يكساني كوك مي‌شوند، دومين سيم ...، پنجمين سيم يك اكتاو بالاتر از سيم دوم و چهارمين سيم يك گام زير از پنجمين سيم. بنابراين كوك ذكر شده قبلي مي‌تواند كوك پائين روي B♭،F، B♭،cوd كوك شود.

مدارس آساهيكاي و تاچيباناكاي دو مدرسه مهم چيكوزن بيوا هستند.

نيشيكي-بيوا (Nishiki-Biwa) ؛ 

انواع ساز بيوا (Biwa) ؛‌

نوعي بیوای مدرن با پنج سيم و پنج پرده است كه توسط سوئيتو كينجو (Suito Kinjo) محبوبيت پيدا كرد. زخمه اين بيوا با زخمه ساتسوما بيوا يكسان است. نيشيكي بيوا روي C، G، c، g،g كوك مي‌شود.  

بیوا يک لوت كوردوفون زخمه‌اي از ژاپن است. چندين نوع بيوا هر يك با زمينه و رپرتوار اجتماعي خودش در طي 1300 سال تكامل يافت، كه تصويري از اين ساز كه در اينجا نمايش داده شده است چيكوزن بيوا است. چيكوزن يك ايالت شمالي تاريخي در كيوشو جنوبي‌ترين جزيره ژاپن. نواختن بيوا تاريخچه‌اي طولاني در كيوشو دارد و براي قرنها هنر در این شهر مورد توجه بوده است.

چيكوزن بيوا توسط نوازنده روي سطح زمين در موقعیت سيزا، يعني روي زانوها و در حالتي كه پاها روي هم تا شده‌اند نواخته مي‌‎شود كه لبه گرد رزنيتور روي ران نوازنده قرار مي‌گيرد و انتهاي جعبه گوشي ساز به سمت چپ در زاويه 45 درجه از خط قائم قرار داده مي‌شود، صفحه صداي بيوا به سمت جلو قرار مي‌گيرد. در دست راست نوازنده باچي (زخمه) نگه داشته مي‌شود، نوك رو به سمت بالا براي كندن سيم‌هاي نزديك نگه دارنده سيم‌ها استفاده مي‌شوند. دست چپ نوازنده براي ثابت نگه داشتن ساز با انگشت شست كه در عقب دسته حلقه مي‌شود و براي فشردن سيم‌ها عمدتاً با انگشت اشاره ولي گاهي اوقات از انگشت مياني نيز كمك گرفته مي‌شود. سيم‌ها مستقيماً در مقابل پرده‌ها فشرده نمي‌شوند بلكه در ميان پرده‌ها فشرده مي شوند و با كنترل ميزان فشار نوازنده مي‌تواند به محدوده‌اي از زير و بمي‌ها و انعكاسات دست پیدا کند.  

چهار سيم اين ساز كه با كوك شاميسون تنظيم مي‌شوند هونچوشي: تقريباً B3-E4-B4-B4. موسيقي چيكوزن بيوا يك موسيقي روايي است كه كه بيشتر به موسيقي شاميسن روايي مرتبط است. نوازنده در حين نواختن بيوا مي‌خواند و بخش اينسترومنتال از نظر ساختار مدولار است كه در آن تعداد زيادي نت شنیده می‌شود.