• loading

    loading

    0:00

بخش حلزونی يا مارپيچ (scroll) در ساز ویولن (Violin)؛‌

زری هاشمی

یک‌شنبه، 10 آذر 1398

بالاترين قسمت ويولن است كه در بالاي گوشي‌ها قرار دارد. حلزوني با طراحي خميده خاصش قابل شناسايي است؛ با اين وجود برخي سازهاي قديمي‌تر داراي حلزوني‌هايي به شكل حيوانات و پيكره‌ها هستند.

جعبه گوشي (tuning pegs/pegbox) در ساز ویولن (Violin)؛‌

گوشي‌ها (Tuning pegs) و جعبه گوشي (peg box) در بالاي ساز و زير حلزوني قرار دارند. در اين قسمت سيم‌هاي ويولن به قسمت بالاي ساز متصل شده‌اند. انتهاي سيم در داخل يك حفره كوچك در گوشي وارد شده است كه سيم را در جاي خودش نگه داشته و براي محكم كردن سيم دور اين گيره پيچانده شده است. بخش عمده كوك كردن ساز ويولن با سفت كردن گوشي‌ها انجام مي‌شود. تنظيم كننده‌هاي دقيق يا كوك دقيق گاهي اوقات براي كوك سيم‌هايي كه كمتر از يك تن از كوك خارج شده باشند مورد استفاده قرار مي‌گيرند.

شيطانك (nut) در ساز ویولن (Violin)؛‌

بخش حلزوني يا مارپيچ (scroll) در ساز ویولن

شيطانك، جعبه گوشي و صفحه انگشت‌گذاري را به هم متصل مي‌كند. شيطانك داراي چهار شيار است كه سيم‌ها داخل اين شيارها مي‌نشينند، بنابراين سيم‌ها تا پائين صفحه انگشت‌گذاري به فواصل مساوي از هم قرار مي‌گيرند. در صورت تعويض سيم‌ها يا اگر سيم‌ها شل بودند قبل از سفت كردن سيم‌ها، بايد چك شود كه سيم‌ها حتماً در اين شيارهاي شيطانك و خرك قرار گرفته باشند.

سيم‌ها (strings) در ساز ویولن (Violin)؛‌

سيم‌ها در ويولن روي G،D، A و E از پائين‌ترين (بم‌ترين) به بالاترين (زيرترين) كوك مي‌شوند. سيم‌ها از نظر كيفيت بطور قابل ملاحظه‌اي متفاوتند و كيفيت سيم‌ها تفاوت قابل توجهي در كيفيت تن صداي توليدي ويولن بوجود مي‌آورد. سيم‌ها از فلزات مختلفي (عموماً آلومينيوم، استيل و طلا براي سيم E) ساخته مي‌شوند. با اين وجود برخي مواد مصنوعي نيز در ساخت سيم‌ها استفاده مي‌شود همچنين سيم‌هاي ساخته شده از روده برخي حيوانات نظير بز و گوسفند نيز همچنان رايج هستند.

دسته يا گردن (neck) در ساز ویولن (Violin)؛‌

دسته ويولن بخشي ازاين ساز است كه بيشترين تنش وارده به سيمها را تحمل مي كند. دسته ويولن همان قسمت چوبي بلند زير صفحه انگشت گذاري است كه صفحه انگشت گذاري با چسپ به آن متصل مي شود. دسته ويولن هاي مدرن باريكتر و بلندتر از ويولون هاي سبك باروك است.

صفحه انگشت‌گذاري يا فينگر بورد (fingerboard) در ساز ویولن (Violin)؛‌

بخش حلزوني يا مارپيچ (scroll) در ساز ویولن

صفحه انگشت‌گذاري يك سطح سياه مسطح براي نواختن ساز است كه با چسپ به گردن ويولن در زير سيم‌ها متصل شده است. گاهي اوقات نوك انگشتان نوازندگان ويولن در اثر نواختن ممتد روي اين سطح به دليل پوليش (لاك) سياهي كه اين قسمت را رنگ زده است، سياه مي‌شود كه در صورت كم رنگ شدن، اين قسمت دوباره نياز به پوليش مجدد دارد.       

بدنه (body) در ساز ویولن (Violin)؛‌

بدنه ويولن بخشي از ساز است كه صدا را در ويولن‌هاي آكوستيك تقويت مي‌كند. بدنه ويولن مي‌تواند از انواع مختلف چوب ساخته شود. درحاليكه بسياري از ويولن‌ها داراي پشت‌هاي دو قسمتي هستند كه در يك خط (درز) در پائين قسمت مياني به يكديگر وصل شده‌اند، ولي پشت يكدست به دليل افزايش رزونانس ترجيح داده مي‌شود. آزمايشات مختلفي روي اندازه بدنه ويولن انجام شده است تا رزونانس محدوده پائين صدايي ويولن را بهبود دهند.  

پل يا ساند پست (sound post) در ساز ویولن (Violin)؛‌

پل يا ساند پست قطعه چوبي با مقطع دايره‌اي در داخل بدنه ساز است كه بين دو سطح رو و پشت ويولن در زير خرك قرار دارد. اين قسمت نقش كليدي در نحوه توليد صدا و انتقال صوت در ويولن دارد همچنين پل به منظور حمايت ساختار ويولن در مقابل فشارهاي ناشي از كشش سيم‌ها نيز كمك كننده است.

حفره‌هاي اف‌شكل (F holes) در ساز ویولن (Violin)؛‌

بعد از اينكه صداي ناشي از ارتعاش سيم‌ها در داخل بدنه ويولن منعكس شد، امواج صوتي از طريق شيارهاي F به سمت خارج بدنه ويولن هدايت مي‌شوند. مبتديان بهتر است در حين نواختن ويولن را به نحوي بگيرند كه  اين شيارهاي اف‌شكل به سمت شنوندگان قرار بگيرد. با اين كار شنوندگان بهترين صداي ممكن را خواهند شنيد. البته در صورتي كه ويولن، ويولن الكتريك باشد يا از پيكاپ استفاده شود نيازي به نگراني در اين مورد نيست.  

خرك (bridge) در ساز ویولن (Violin)؛‌

بخش حلزوني يا مارپيچ (scroll) در ساز ویولن

خرك ويولن مي‌تواند در زواياي انحناء مختلف وجود داشته باشد. زاويه انحناي كوچكتر نواختن استاپ‌هاي دوبل و تريپل كه نواختن دو يا سه سيم همزمان است را راحت‌تر مي‌سازد. در حاليكه خرك‌هاي با انحناء بيشتر نواختن نت‌هاي درست را بدون اينكه سيمي به اشتباه كشيده شود را ممكن مي‌سازد. نوازندگان كلاسيك ويولن، خرك‌هاي با انحناي بيشتر را ترجيح مي‌دهند. نوازندگان فيدل يا ژانر كانتري از خرك‌هاي مسطح استفاده مي‌كنند. همچنين خرك داراي شيارهايي است تا سيم‌ها در فواصل يكسان قرار گيرند. در سيم‌هاي E با كيفيت خوب، يك لوله پلاستيكي كوچك بايد در اطراف سيم قرار داده شود تا از بريده شدن چوب خرك توسط سيم E جلوگيري شود.

تنظيم‌كننده‌هاي دقيق (fine tuners) در ساز ویولن (Violin)؛‌

تنظيم‌كننده‌هاي دقيق مي‌توانند روي تمامي چهار سيم ويولن يا تنها روي سيم E ديده شوند. اگر نوازنده مبتدي باشد بهترين كار اين است كه ويولني با چهار تنظيم‌كننده انتخاب شود چرا كه احتمال پاره شدن سيم در حين كوك به حداقل مي‌رسد. كوك‌كننده‌هاي دقيق اساساً پيچ‌هايي هستند كه روي يك ترازكننده فشار داده شده و منجر به سفت شدن سيم به ميزان جزئي می‌شوند. هنگاميكه يك تنظيم‌كننده به انتهاي پيچ مي‌رسد پيچ آن بايد كامل باز شود و سپس قبل از اينكه تنظيم‌كننده دقيق دوباره مورد استفاده قرار گيرد، گوشي بايد دوباره سفت شود. 

سيم‌گير يا زه‌گير (tailpiece/endpin) در ساز ویولن (Violin)؛‌

سيم‌گير جايي است كه سيم‌ها در پائين ساز در نزديك‌ترين فاصله به چانه نوازنده به آن متصل مي‌شوند. سيم‌گير بوسيله دكمه سيم‌گير انتهايي يا دكمه پائيني به پائين ساز متصل مي‌شود كه دكمه‌اي كوچك در سمتي از ساز است كه روي گردن نوازنده كشيده مي‌شود.

چانه‌گير (chin rest) در ساز ویولن (Violin)؛‌

بخش حلزوني يا مارپيچ (scroll) در ساز ویولن

چانه‌گير  قسمتي است كه به ويولن اضافه شده تا چانه نوازنده را در حين نواختن حمايت كند. چانه‌گير قسمت مهمي از ويولن است چرا كه به نوازنده اجازه مي‌دهد ويولن را نگاه دارد كه به معناي حركت آزادانه دست چپ به سمت بالا و پائين روي صفحه انگشت‌گذاري است.   

قسمت‌هاي مختلف آرشه در ساز ویولن (Violin)؛‌

موی آرشه ویولن؛

موي آرشه بخشي از آرشه است كه در هنگام نواختن با سيم در تماس است. معمولاً مو از يك ماده مصنوعي يا موي اسب ساخته مي‌شود و اين رشته موها بايد به خوبي رزين well-rosined شوند تا صدا را توليد كنند. اگر آرشه well-rosined نباشد ممكن است آرشه روي سيم بلغزد و يك صداي (تن) نرم‌تر و نجوامانند توليد كند.

پاشنه (frog) در ساز ویولن (Violin)؛‌

پاشنه (فراگ) بخشي از آرشه است كه نوازنده ويولن در دست مي‌گيرد. پاشنه قسمتي از آرشه است كه تمام مكانيك آرشه در آن اتفاق مي‌افتد.

پيچ كشش (Screw) در ساز ویولن (Violin)؛‌

پيچ كشش در انتهاي پاشنه (فراگ) قرار دارد كه موها را سفت يا شل نگه مي‌دارد. اگر پيچ انتهايي آرشه كاملاً باز شود پاشنه كاملاً از آرشه بيرون مي‌آيد و زمانيكه اين پيچ بسته مي‌شود اين پيچ موي آرشه را كشيده و به انتهاي آرشه نزديك مي‌سازد و تنش در موي آرشه بيشتر مي‌شود.

كمان آرشه يا دسته (Stick) در ساز ویولن (Violin)؛‌

بخش حلزونی يا مارپيچ (scroll) در ساز ویولن (Violin)؛‌

دسته اصلي آرشه معمولاً از چوب ساخته مي‌شود كه گاهي اوقات داراي يك قسمت مركزي فلزي است. دسته آرشه بايد انعطاف‌پذير و قابل انعطاف باشد تا بتواند كشيدگي و شل شدن موي آرشه را حمايت كند. يك آرشه خوب، بايد سبك باشد و يك نقطه تعادلي (balance point)  در فاصله تقريبي يك چهارم روي آرشه در بالاي پاشنه داشته باشد نقطه‌اي كه شما بتوانيد آرشه را روي يك انگشت بالانس كنيد). نقطه بالانس اهميت دارد چراكه به نوازهده ویولن اجازه مي‌دهد حركات پيشرفته يا حرفه‌اي آرشه همانند اسپيكاتو (spiccato) را انجام دهد. كه در اسپيكاتو آرشه بين هر نت روي سيم‌ها پرش مي‌كند.

عرق‌گير (Pad) در ساز ویولن (Violin)؛‌

Pad آرشه به نوازنده كمك مي‌كند كه آرشه را نگه دارد. ويولن عموماً از يك قسمت بالايي (صفحه صدا كه به عنوان صفحه بالايي، table، يا شكم نيز شناخته مي‌شود) از جنس چوب صنوبر، ريب‌ها از جنس افرا، پشت، دو endblocks، يك گردن، يك پل، يك soundpost، چهار سيم، اتصالات مختلف همانند چانه‌گير كه ممكن است مستقيماٌ رو يا در قسمت چپ زه‌گير متصل باشد. ويژگي مشخصه بدنه ويولن شكل مشابه با ساعت شني و قوس بالا و پشت آن است. شكل ساعت شني از دو bout بالايي، دو bout پائيني و دو bout، c شكل مقعر در كمر ساز تشكيل شده است كه براي آرشه clearance ايجاد مي‌كند. صداي ويولن به شكل آن، جنس چوب، ضخامت پروفايل بالا، پشت و لاك الكل و بويژه چوب ويولن بستگی دارد. لاك الكل و چوب مورد استفاده با گذشت زمان بهبود مي‌يابد و به همين دليل ويولن‌هاي قديمي خواهان بيشتري دارند.  

قسمت قابل توجه چسب مورد استفاده در مفاصل و درزهاي ساز است که از چسپب تهيه شده از پوست حيوانات در این قسمت‌ها استفاده مي‌كنند. استفاده از اين نوع چسب بنا به دلايل مختلفي صورت مي‌گيرد: اين نوع چسب نسبت به ساير انواع چسب‌ها، درزها را به صورت نازك‌تر به هم وصل مي‌كند، در هنگام جدا كردن قسمت‌هاي مختلف اين نوع چسب برگشت‌پذير است (به عبارتي چسب به راحتي شكسته مي‌شود و با آب گرم قابل پاك كردن است) و از آنجا كه اين نوع چسب به چسبی قديمي‌تر مي‌چسبد و در هنگام تعمير يك مفصل چوب اصلي سالم مي‌ماند. از چسب‌هاي رقيق‌تر و ضعيف‌تر معمولاً براي محكم كردن قسمت بالايي به ريب‌ها، شيطونك به صفحه انگشت‌گذاري استفاده مي‌شود چرا كه تعميرات معمول، شامل جدا كردن اين قسمت‌ها از يكديگر است.