• loading

    loading

    0:00

ساختار ساز ویولن (Violin)؛‌

زری هاشمی

دوشنبه، 4 آذر 1398

بدنه ساز ویولن از جنس چوبي است كه به آرامي رشد كرده باشد چرا كه اين نوع چوب‌ها داراي چگالي يكنواخت هستند و بهترين رزونانس يا طنين را ايجاد مي‌كند. صنوبر براي شكم (روي) ويولن، افرا براي پشت و ريب‌ها (انحناها) مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

در ساخت شكم يك قطعه چوبي از جنس چوب صنوبر، ميانه ساز را به دو قسمت متقارن تقسيم مي‌كنند. اين قطعات به هم چسپانده مي‌شوند بطوريكه چوب قديمي‌تر كه رينگ‌ها را به هم نزدیک‌تر می‌کند در ميانه ساز قرار گرفته است. اين قطعه مسطح چوبي به ضخامت 3 ميلي‌متر در ميانه و براي شكل دادن يك طاق به تدريج به سمت لبه‌ها نازك‌تر مي‌شود. حفره‌هاي F شكل كه در داخل شكم بريده مي‌شوند به ارتعاش شكم در نزديكي خرك و بهبودي انعكاس صدا از فضاي داخلي بدنه كمك مي‌كنند. پشت ساز به روشي مشابه از يك قطعه يا دوقطعه از افرا ساخته شده است. ريب‌هاي خميده (نوارهاي قوسي) شكم (سطح رويي ويولن) را به پشت ساز متصل مي‌كنند و شامل قسمت منحني بالايي، مياني و پائيني است. پايداري بدنه با بلوك بالايي، بلوك پائيني و بلوك‌هاي چهارگوش جانبي در داخل ساز افزايش مي‌يابد. كناره‌هاي شكم (سطح رويي) و پشت ساز با چوب گلابي يا ابونيت منبت‌كاري شده‌اند تا محل‌هاي اتصال را تقويت كنند اين منبت‌كاري پورفلينگ (purfling) يا حاشيه تزئيني ناميده مي شود. بحث‌هاي زيادي درباره اثر لعاب زدن بدنه روي صدا وجود دارد؛ ولي آنچه از آن اطمينان مي‌رود، اين است كه لعاب زدن بدنه را در مقابل تغييرات دما و رطوبت محافظت می‌کند.    

سردسته، دسته و فينگر بورد (صفحه انگشت‌گذاري) در ساز ویولن (Violin)؛‌

سر دسته و دسته از يك قطعه يكپارچه از جنس افرا ساخته شده‌اند. دسته محكم به قطعه بالايي متصل شده است و 13 سانتي‌متر طول دارد. صفحه انگشت‌گذاري از ابونيت سخت ساخته شده و  به دسته وصل است. صفحات انگشت‌گذاري در سازهای قديمي‌تر از سال 1700 میلادی تنها 20 سانتي‌متر طول داشتند، بنابراين خيلي كوتاه‌تر از صفحات انگشت‌گذاري 27 سانتي‌متري بودند. در سازهای جدیدتر سيم‌ها موازي با صفحه انگشت‌گذاري قرار مي‌گيرند.

سيم‌ها در ساز ویولن (Violin)؛‌

پائين‌ترين سيم، سيم G است كه معمولاً از روده ساخته و با سيم نقره‌اي يا مسي تابيده شده است. سيم‌هاي D و A از روده يا پلاستيك ساخته شده‌اند و با آلومينيوم تابيده شده‌اند، سيم E معمولاً از استيل ساخته شده است. بنابراين تنش چهار سيم كم و بيش با هم برابر است كه براي طنين و انعكاس صدا بسيار مهم است. سيم‌هاي با قطرها يا گيج‌هاي مختلف مورد استفاده قرار مي‌گيرند. سيم E كمي محكم‌تر از ساير سيم‌ها كشيده مي‌شوند تا درخشاني صداي مورد نظر را پديد آورند.

خرك، پل باس و پل (ساند پست) در ساز ویولن (Violin)؛‌

خرك مابين حفره هاي F‌ شكل قرار دارد و از چوب افرا ساخته شده و داراي ارتفاع 30 ميلي‌متر و عرض 40 ميلي‌متر است. فشار سيم‌ها خرك را به شكم ساز فشار مي‌دهد. خرك ارتعاشات سيم‌ها را به شكم (سطح رويي) از طريق دو پايه كوچك منتقل مي‌كند. حتي كوچك‌ترين تغييرات در ارتفاع، ضخامت، شكل يا مكان خرك روي شكم روي صداي ويولن تاثير مي‌گذارد. نمونه‌هاي اوليه خرك نسبت به نمونه‌هاي امروزي محكم‌تر و سفت‌تر بودند.  

پل باس يك قطعه چوبي (از جنس افرا يا نراد-fir) به طول 28 سانتي‌متر و عرض 5 ميلي‌متر است كه در داخل شكم زير پايه چپ خرك (سيم G) قرار دارد و ارتعاشات پايه چپ خرك، پائين‌ترين نت‌ها را به شكم منتقل مي‌كند.

پل يا ساند پست (sound post) ميله‌اي با ضخامت 6 ميلي‌متر از جنس چوب صنوبر است و نزديك پايه سمت راست خرك  و مابين پشت و شكم (سطح رويي) ساز قرار مي‌گيرد. به دليل نقش اساسي پل در صداي ويولن، پل به عنوان روح ويولن شناخته مي‌شود. وظيفه پل، انتقال ارتعاشات سيم به پشت ويولن است. حتي كوچكترين تغييرات در مكان آن روي صدا تأثير مي‌گذارد.      

قسمت‌هاي اضافه در ساز ویولن (Violin)؛‌

صداگير (سوردينو-sordino) مي‌تواند از مواد مختلفي همانند چوب، لاستيك، پلاستيك، چرم يا برنج ساخته شود. سوردينو روي خرك قرار داده مي‌شود و انعكاس partial‌هاي بالاتر (زيرتر) با فركانس بالاي 2000 هرتز را كاهش مي‌دهد. در نتيجه، روشني و بلندي صدا كاهش مي‌يابد.

چانه‌گير، كه از چوب يا پلاستيك و شانه‌گير (تكيه‌گاهی برای شانه) از جنس پارچه به نحوي ساز را حمايت مي‌كنند كه به دست چپ نوازنده آزادي حركتي بيشتري داده و از ميرا شدن ارتعاشات توسط شانه نوازنده جلوگيري مي‌كنند.

صداگير (سوردينو-sordino) مي‌تواند از مواد مختلفي همانند چوب، لاستيك، پلاستيك، چرم يا برنج ساخته شود. سوردينو روي خرك قرار داده مي‌شود و انعكاس partial‌هاي بالاتر (زيرتر) با فركانس بالاي 2000 هرتز را كاهش مي‌دهد. در نتيجه، روشني و بلندي صدا كاهش مي‌يابد.

شناخت قسمت‌هاي مختلف ويولن براي هر مبتدي الزامي است چرا كه به اين ترتيب نوازنده درك درستي ازقسمت‌هاي مختلف ويولن به منظور كوك مجدد، تعويض سيم‌ها و نگهداري از ساز، پيدا خواهد كرد.