• loading

    loading

    0:00

ساختار ساز ابوا (Oboe)

زری هاشمی

شنبه، 11 آبان 1398

با تكامل موسيقي ساز ابوا نيز دچار تغيير شد. در دوران كلاسيك تغييرات زيادي روي ابوا انجام شد؛ بدنه باريكتر (bore باريك‌تر) و كليدهاي بيشتر به اين ساز محدوده صدايي بيشتري دادند. از اين انواع اوليه، ابوا مدرن پديد آمد. اين نوع ابوا معمولاً از چوب granadilla ساخته شده، اگرچه برخي انواع از ساير چوب‌ها از جنگل‌هاي استوايي ساخته شده‌اند و معمولاً ابواهايي كه توسط دانشجويان استفاده مي‌شود از پلاستيك يا رزين براي پيشگيري از ترك خوردن ساخته مي‌شوند. ابوا داراي سه قسمت اصلي است: top joint، lower joint و  bell می‌باشد. اين ساز يك bore  باريك (لوله) داشته و با دميدن در زبانه دوبل نواخته مي‌شود. ابواي مدرن داراي محدوده صدايي  بيشتر از دو نيم اكتاو از Bb پائين تا A يا بالاتر است و يك سيستم كليد (key system) به نام full conservatory را بكار مي‌برد كه داراي 45 قسمت بوده كه اكثراً از نقره ساخته شده‌اند. برخي از سازندگان كنوني ابوا شركت‌هاي ياماها، F. Loree، Laubin و Howarth هستند.   

 Bore در ساز ابوا (Oboe)؛ 

Bore  بدنه يك ساز بادي يا برنجي است كه هوا در آن حركت كرده و صدا توليد مي‌كند. شكل bore اثر قوي روي رنگ صدا timbre يا tone color دارد.

زبانه در ساز ابوا (Oboe)؛ 

بسياري از نوازندگان ابوا (ابوئيست) زبانه‌هاي (قميش‌هاي) ابوا را خودشان مي‌سازند از آنجا كه هر ابوئيست نياز به يك زبانه كمي متفاوت دارد تا با نيازهاي خودش هماهنگ باشد. به اين ترتيب با ساختن زبانه، نوازنده ابوا مي‌تواند دقيقاً فاكتورهايي همانند رنگ صدا (tone color) و كوك (tuning) را كنترل كند. گاهي اوقات، نوازندگان مبتدي ابوا ممكن است با يك زبانه Fibrecane شروع كنند كه از مواد مصنوعي ساخته مي‌شود. زبانه‌هاي از جنس ني تجاري در درجات مختلف سختي موجود هستند؛ معمولا يك زبانه متوسط استفاده مي‌شود و بسياري از مبتديان زبانه‌هاي با نرمي متوسط را استفاده مي‌كنند. اين زبانه‌ها، همانند زبانه‌هاي كلارينت، ساكسيفون و باسون (فاگوت) از گياه قميش (Arundo dnax) ساخته شده‌اند. با افزايش تجربه نوازندگان ابوا، ممكن است خودشان زبانه‌هاي مورد نيازشان را بسازند يا زبانه‌هاي دست ساز (معمولاً ساخته يك نوازنده حرفه‌اي ابوا) را بخرند و از ابزارهاي ويژه‌اي همانند gougers ، pre-gougers، guillotines، چاقوها براي ساخت زبانه‌هاي مورد علاقه‌شان استفاده كنند. طبق نظر جان مك (John Mack)، نوازنده ابواي اصلي اركست كليولند، حرفه‌اي شدن يك شاگرد ابوادر اين امر نياز به ساخت زبانه‌هايي به حجم يك سبد دارد. زبانه‌هاي ابوا بايد ضخامتي به اندازه 10 ميلي‌متر، زبانه باسون (فاگوت) ضخامتي به اندازه 20 تا 25 ميلي‌متر داشته باشد. اين امر به نوازنده اجازه مي‌دهد كه نوازنده هر زبانه را دقيقاً مطابق با دهان، حفره دهاني، زاويه ابوا و ميزان هوا تنظيم كند. كوچكترين تغيير در دما، ارتفاع، آب و هوا يك زبانه كاملاً كارآمد را به يك ني بلا‌استفاده تبديل مي‌كند.             

طرز تولید صدا در ساز ابوا (Oboe)؛ 

صدا در سازهاي بادي چوبي ناشي از ارتعاش يك ستون هوا در داخل ساز است. نوازنده ساز اين ستون هوا را به سه روش مرتعش مي‌سازد: هوا از بالاي (روي سطح بالايي ساز) دميده مي‌شود همانند فلوت، هوا از ميان يك زبانه تك دميده مي‌شود همانند كلارينت، يا از ميان دو زبانه دميده مي‌شود (همانند ابوا). يك زبانه تك معمولاً در بالاي ساز به دهانه وصل مي‌شود. دو زبانه متصل به هم كه به عنوان زبانه دوبل شناخته مي‌شود. اين زبانه دوبل در داخل يك لوله در بالاي ساز جاسازي مي شود و هنگام دميدن هوا مابين دو زبانه مرتعش مي‌شود.

تغيير زير و بمي در سازهاي بادي چوبي نظیر ساز ابوا (Oboe)؛

زير و بمي سازهاي بادي چوبي بستگي به حجم هواي مرتعش دارد. حجم بيشتر هوا كندتر مرتعش مي‌شود براي pitch ‌پائين‌تر و حجم هواي كم‌تر،‌ سريع‌تر مرتعش مي‌شود. براي pitch بالاتر براي بسياري از سازهاي بادي چوبي، نوازنده puitch را با باز كردن و بستن سوراخ ها در طول ساز تغيير مي‌دهد. بستن تعداد بيشتري از سوراخ‌ها ساز را بلندتر مي‌سازد، نت ها را بم‌تر (پائين‌تر) مي‌كند.    

انواع ساز ابوا (Oboe)؛‌

چهار نوع ابوا وجود دارد: باروك، كلاسيك، ويني و مدرن. هر ساز يك توناليته و محدوده صدايي متفاوت دارد. 

سازهاي مختلفي در اندازه‌ها و محدوده صدايي مختلف مشابه با ابواي استاندارد وجود دارند. رايج‌ترين ساز cor anglais يا هورن انگليسي كه ساز آلتو (يا تنور) اين خانواده است. اين يك ساز انتقالي (transposing) است كه در F يك پنجم پائين‌تر از ابوا pitch  مي‌شود. ابواي  d'amore ساز آلتو اين خانواده (يا مزو- سوپرانو mezzo-soprano) عضوي از اين خانواده سازها در A پيچ مي‌شود که يك minor third پائين‌تر از ابوا است.

جي اس باخ (J. S. Bach) استفاده گسترده‌اي از ابواي d'amore همچنين taille و oboe da caccia داشت كه اين سازها نياي دوره باروك، ابوا هستند. حتي ساز غير رايج تر باس ابوا (كه به عنوان ابواي باريتون شناخته مي شود) است كه صداي ان يك اكتاو از ابوا است.

مشابه با باس ابوا ساز قوي‌تر heckelphone كه يك bore عريض تر و يك تن بزرگتر از ابواي باريتون دارد. تاكنون تنها 165 ، heckelphone ساخته شده است. غير رايج‌ترين ساز در خانواده ابوا، musette است كه به عنوان oboe musette يا piccolo oboe نيز شناخته مي‌شود. اين ساز سوپرانينو اين خانوده از سازها است (كه معمولاً در E♭ يا F بالاي ابوا پيچ مي‌شود) و كنتراباس ابوا (كه معمولاً در C پيچ مي‌شود كه دو اكتاو عميق‌تر از ابواي استاندارد است).

نسخه‌هاي فولك ابوا، گاهي اوقات با keywork وسيع مجهز شده‌اند و در اروپا يافت مي‌شوند. كه اين شامل musette (فرنسه) و  piston oboe و bombarde (Brittany)، پيفرو (piffero) و ciaramella (ايتاليا) و xirimia (در اسپانيايي chirimia) می‌شود. بسياري از اين ابواها همراه با هم همراه با فرم‌هاي محلي bagpipe بويژه همراه با ساز ايتاليايي zampogna يا برتون biniou  نواخته مي‌شوند. اعتقاد بر اين است كه سازهاي مشابه با ابوا كه از مدل‌هاي خاورميانه‌اي مشتق شده‌اند، نيز در آسيا همچنين آفريقاي شمالي يافت مي‌شوند.       

انتهاي محل دميدن لوله مخروطي باريك ابوا (سر) به يك لوله فلزي كوچك كه دو زبانه (قميش) در آن ثابت شده‌اند، تغيير شکل می‌دهد. اين دوزبانه آنقدر به هم نزديك هستند كه به ندرت فضايي براي يك قطعه كاغذ مابين آنها وجود دارد و به كوچكترين تغييرات در فشار لبها و جريان هوا عكس‌العمل نشان مي‌دهند. به دليل دهانه، ابوا به عنوان ساز دو زبانه طبقه‌بندي مي‌شود. لوله يا بدنه متشكل از سه بخش است يكي ازاين سه بخش داخل ديگري است: قطعه بالايي، قطعه پائيني و دهانه ناقوسي. قطعات متصل‌كننده مابين قسمت‌هاي تك، تنونس ناميده مي‌شوند.

اكثر كار كليدها روي محل‌هاي اتصال بالاتر و پائين‌تر قرار مي‌گيرد: شش سوراخ انگشت‌گذاري با انگشتان بسته مي‌شوند، ساير شانزده حفره با كليدها تنظیم می‌شوند. Keywork  ابوا بسيار پيچيده است (برای نمونه بسيار پيچيده‌تر از فلوت نواخته می‌شود). امروزه سيستم نواختنی كه توسط فردريك تريبرت در سال 1875 در پاريس ايجاد شد، رايج‌ترين شیوه است.    

سازی كه بيشتر به عنوان ابواي فرانسوي شناخته مي‌شود، به صورت بين‌المللي به عنوان استاندارد در قرن 20‌ام شناخته مي‌شود. ابواي ويني، كه منحصراً در وين نواخته مي شود، صدا و شكل خاصش را از دوره كلاسيك وين حفظ كرده است و بطور جداگانه از ابواي فرانسوي توسعه يافته است. قسمت ناقوسي‌شكل ابواي فرانسوي كمي باز شده، در حاليكه ابواي ويني کاملا ناقوسی‌شكل است. قسمت‌هاي سازهاي بادي چوبي مدرن معمولاً از سه نوازنده ابوا استفاده مي كنند (دو ابوا، يك هورن انگليسي). از قرن نوزدهم ابوا در اركستر نقش بسيار ويژه اي داشت: اين ساز يك نت كوك شده را مي نوازد.