• loading

    loading

    0:00

جنس و ساختار ساز چنگ (Harp)

زری هاشمی

شنبه، 7 اردیبهشت 1398

چنگ به شكل يك مثلث چوبي بزرگ بوده و عمدتاً از چوب درخت افرا ساخته‌شده است. كناره عمودي و جلو مثلث به‌عنوان ستون يا ستون جلو شناخته می‌شود. سمت خميده بالايي چنگ، گردن ناميده می‌شود. كناره سوم چنگ به‌عنوان بدنه شناخته می‌شود. چوب افراي سفيد به دليل مقاومت بالا در مقابل تنش وارده از طرف سیم‌های چنگ براي ساخت اين سه سمت چنگ مناسب است.     

صفحه صدا (soundboard) كه در داخل بدنه چنگ قرار دارد و صداي چنگ را امپلي فاي می‌کند معمولاً از چوب صنوبر ساخته‌شده است. چوب صنوبر به دليل سبكي، صفحه صدا، شکل‌پذیری، دانه‌های يكنواخت چوب به چنگ امكان پاسخ دادن يكنواخت به ارتعاشات سیم‌ها براي توليد یک‌صدای غني و واضح را می‌دهد. ميانه صفحه صدا به‌عنوان نوار مركزي (centerstrip) شناخته می‌شود و به پايه سیم‌ها متصل بوده و معمولاً از چوب راش به دليل سختي كافي در تحمل تنش‌های سیم‌ها  ساخته می‌شود.

صفحه خميده روي گردن چنگ كه سیم‌ها به آن متصل می‌شوند از برنج ساخته‌شده است. دیسک‌هایی كه طول سیم‌ها را كنترل می‌کنند و نيز پدال‌هایی كه دیسک‌ها را كنترل می‌کنند نيز از برنج ساخته‌شده‌اند. غالباً اين قسمت‌های خارجي فلزي به‌منظور زيبايي ظاهري و براي مقاومت در مقابل اكسيداسيون و تيره شدن داراي روكش طلا هستند. مكانيسم داخلي پیچیده‌ای كه پدال‌ها را به دیسک‌ها وصل می‌کند، به‌عنوان اكشن (action) شناخته می‌شوند و از برنج و فولاد ضدزنگ و برخي قسمت‌ها همانند واشرها از پلاستيك سخت همانند نايلون ساخته‌شده‌اند.

سیم‌های يك چنگ از انواع مختلف مواد شامل استيل، روده، نايلون ساخته‌شده‌اند. هرکدام از اين مواد داراي خواص مختلف است كه براي طول خاصي از سيم مناسب هستند. موي اسب و حتي ابريشم نيز مورداستفاده قرار می‌گرفتند.

سطح چنگ ممكن است با لاك شفاف يا رنگ‌های مختلف همانند ابوني يا ماهوني پوشانده شود. همچنين ممكن است با چوب‌های تزئيني همانند چوب گردو يا آوودير (avodire يك نوع چوب زرد روشن از غرب آفريقا)  منبت‌کاری شوند. برخي چنگ‌ها با طلاي 23 عيار آبكاري می‌شوند. صفحه صدا ممكن است با رنگ يا عکس‌برگردان‌های طلايي تزئين شوند.     

ساختار ساز چنگ (Harp) ؛‌

چنگ پدالي دوكاره يك چنگ فريم دار متشكل از سه قسمت است كه يك مثلث را تشكيل می‌دهد: بدنه، دسته و پيلار.

جنس و ساختار ساز چنگ (Harp) ؛

بدنه‌ساز چنگ (Harp) ؛‌‌

جنس و ساختار ساز چنگ (Harp) ؛

بدنه (محفظه صدا) تقريباً به شكل نيم مخروط است و  قطر بيشتري در پايه (نزديك سیم‌های باس) نسبت به بالا (نزديك سیم‌های بالا) دارد. بدنه در نزديكي سیم‌های باس بزرگ‌تر است بنابراين اين سیم‌ها رزونانس لازم را دارند. پنج حفره صدا در زير بدنه گرد وجود دارد كه از طريق آن‌ها صدا منعكس (طنین‌انداز) می‌شود. صفحه صداي مسطح از چوب صنوبر ساخته‌شده است و 10 میلی‌متر ضخامت دارد اين قسمت سه كار انجام می‌دهد فشار سيم را جذب می‌کند، ارتعاشات را از سیم‌ها به محفظه صدا منتقل می‌کند و صدا را منعكس می‌کند (طنين صدا را بالا می‌برد) سیم‌ها  به ميله تعليق كه روي صفحه صدا در زاويه 36 درجه قرار می‌گیرد متصل هستند. صفحه تقويت ساز به موازات ميله تعليق در داخل چنگ قرار می‌گیرد.

دسته ساز چنگ (Harp) ؛‌

جنس و ساختار ساز چنگ (Harp) ؛

دسته همانند يك مار به سمت بالا و جلو كشيده شده است و اغلب با اشكال افسانه‌ای انساني و حيواني تزئين شده است.

در لبه خارجي گوشی‌ها و دو رديف دیسک‌های چرخان (دیسک‌های بالايي و پائيني ) قرار دارند. گوشی‌ها می‌توانند با كمك آچار كوك (تنظيم) چرخانده شوند و براي كوك كردن سیم‌ها قبل از نواختن عمل می‌کنند. مكانيسمي كه دیسک‌ها را بكار می‌اندازد در داخل دسته قرار دارد و براي تغيير زیروبمی سیم‌ها در طي نواختن استفاده می‌شود. اين مکانیزه با هفت پدال فعال می‌شود. با فشردن يك پدال همین‌که ديسك بالايي چرخانده می‌شود، پین‌های آن سيم را لمس می‌کنند و آن را كوتاه می‌کنند، و زیروبمی آن را به‌اندازه يك نيم تن بالا می‌برند. اگر پدال یک‌بار ديگر فشرده شود در شكاف (بريدگي) پائين تر قفل می‌شود و ديسك پائين تر را می‌چرخاند، زیروبمی سيم يك نيم تن ديگر افزايش می‌یابد. به‌عبارت‌دیگر، زیروبمی هر سيم می‌تواند دو بار و هر بار به‌اندازه نيم تن افزايش يابد.

هنگامی‌که يك پدال به‌کارانداخته می‌شود نت مرتبط در تمام شش و نيم اكتاو كوك مجدد می‌شود چراکه دیسک‌هایي كه با يك حركت پدال چرخانده می‌شوند، با سیم‌ها به هم متصل شده‌اند و بنابراین هم‌زمان عکس‌العمل نشان می‌دهند. سیم‌ها بين دسته و بدنه قرار دارند.

پيلار در ساز چنگ (Harp) ؛

پيلار دو كار (تسك) انجام می‌دهد: ازیک‌طرف پيلار فريم را پايدار می‌سازد و از طرف ديگر پيلار مکانیزه ميله(rod mechanism) در فضاي توخالي داخلي دربردارد. مکانیزه ميله متشكل از میله‌های لولايي است كه فشار پدال‌ها را به گیره‌ها در دسته منتقل می‌کند.

پايه Foot در ساز چنگ (Harp) ؛‌

جنس و ساختار ساز چنگ (Harp) ؛

مركز گرانش در foot واقع‌شده است و باعث تعادل و پايداري ساز در هنگامی‌که ساز نواخته نمی‌شود می‌گردد. پايه همچنين هفت پدال را در بردارد كه هر يك از اين پدال‌ها براي يك گام دياتونيك است. با فشردن هر پدال يك اكتاو از يك نت كوك مجدد می‌شود. پاي چپ پدال‌های Cb، Db و Bb را به كار می‌اندازد، پاي راست پدال‌های Eb، Fb، Gb و Ab را بكار می‌اندازد.