• loading

    loading

    0:00

معرفی ساز دهنی یا هارمونیکا (Harmonica) همراه چند قطعه زیبا

زری هاشمی

سه‌شنبه، 10 اردیبهشت 1398

انواع مختلف هارمونيكا وجود دارند،‌ ولی تمام هارمونيكا ها حتما دارای پنج قسمت اصلی هستند: بدنه (Comb يا Body) که از جنس پلاستيک، چوب يا فلز است و شامل كانال‌های هوايی است و همچنين صفحات زبانه‌ای (Reed Plates) را حمايت میكند . اين مجموعه فشرده از صفحات، توسط دو صفحه پوشاننده يا دو درپوش (Cover Plates) احاطه شده است كه هارمونيكا را دربر مي‌گيرد و كيفيت صداي مورد نظر را ايجاد مي‌كند.

بدنه (body يا comb) ساز هارمونیکا (Harmonica)؛

هارمونیکا

بدنه قسمت اصلي ساز است كه از تركيب آن با صفحات زبانه‌ای (Reed Plates) محفظه‌هاي هوايي براي زبانه‌ها شكل مي‌گيرد. دليل نامگذاري اين قسمت (Comb) شباهت آن با شانه مو است. شانه‌هاي هارمونيكا بطور سنتي از چوب ساخته می‌شدند، ولي امروزه از پلاستيك (ABS) يا فلز (شامل تيتانيوم براي سازهاي دقيق و ظريف) نيز استفاده مي‌شود. برخي از طراحي‌هاي شانه‌هاي مدرن از نظر نحوه هدايت هوا پيچيده هستند.

از نظر تأثيرگذاری نوع ماده استفاده شده در شانه‌ی ساز هارمونيكا باری دستیابی به صدایی متفاوت، بين نوازندگان اختلاف نظر وجود دارد. برخي معتقدند برخلاف صفحه صداي پيانو يا قطعه بالايي ساز ويولن يا گيتار، شانه هارمونيكا نه خيلي بزرگ هستند و نه قابليت ارتعاش به اندازه كافي آزادانه را دارند كه به ميزان قابل توجهي صدا را تقويت يا تغيير دهد. برخي از اين نوازندگان تنها با توجه به قدرت شنيداري معتقدند كه جنس شانه روي صدا تأثير مي‌گذارد. برخي معتقدند كه صافي سطح شانه و عايق‌بندي هوايي هنگاميكه با صفحات زبانه‌اي همراه شود، مي‌تواند به شدت روي صدا و قابليت نواختن تأثير بگذارد. برتري استفاده يك ماده خاص در ساخت شانه، ميزان دوام آن است. بويژه شانه‌هاي چوبي، رطوبت حاصل از تنفس نوازنده و تماس زبان را جذب كند. اين امر سبب كمي انبساط شانه و عدم راحتي نواختن ساز و تنگي محفظه هوا شود كه براي حل اين مشكل انواع مختلف چوب و روش‌هاي مختلف امتحان شده است.

شانه‌هاي چوبي مشكل بزرگتري ايجاد مي‌كنند، بويژه در هارمونيكاهاي كروماتيك (با جداكننده‌هاي نازك بين محفظه‌هاي هوا) كه با انبساط و انقباض شانه‌ها در طي زمان، شكاف‌هايي در شانه‎‌ها شكل مي‌گيرد چرا كه شانه با ناخن‌ها بي‌حركت نگه داشته مي‌شود كه منجر به عدم وجود مشکل مي‌شود.

صفحه زبانه در ساز هارمونیکا (Harmonica)؛

ساز دهنی

صفحه زبانه گروهي از زبانه هاي مختلف در يك محفظه مفرد است. زبانه ها معمولاً از برنج ساخته شده است ولي استيل، آلومينيوم و پلاستيك گاهي اوقات استفاده مي شوند. زبانه هاي منفرد به صفحه زبانه پرچ مي شود ولي ممكن است كه در جاي خودشان جوش داده شوند يا پيچ شوند. زبانه ها روي سطح داخلي صفحه زبانه ثابت مي شوند (در داخل محفظه هوا) به دميدن هوا پاسخ مي دهند

بسياري از انواع هارمونيكا یا ساز دهنی با صفحات زبانه‌اي كه به شانه يا باهم پيچ يا پرچ شده‌اند، ساخته شده‌اند. برخي انواع روش‌هاي سنتي براي ميخ كردن صفحات به شانه استفاده مي‌كنند. برخي انواع هارمونيكاهاي نادر نيز صفحات را در جاي خودشان با تنش نگه داشتند.

صفحات پوششی (Cover Plate) در ساز هارمونیکا (Harmonica)؛

ساز هارمونیکا

صفحات پوششي صفحات زبانه را مي‌پوشانند و معمولاً از فلز ساخته شده‌اند، اگرچه چوب و پلاستيك نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرند. انتخاب صفحات پوششي شخصي است چرا كه اين صفحات صدا را منعكس مي‌كنند كيفيت صداي هارمونيكا را تعيين مي‌كنند. دو نوع صفحات پوششي وجود دارد: طرح‌هاي باز سنتي از فلزها يا پلاستيك stamped كه طراحي‌هاي بسته (همانند سازهایی مشابه) كه كيفيتي صداي بلندتري مي‌دهند. با استفاده از اين دو نوع پايه هارمونيكا، چندين طرح مدرن ساخته شده‌اند كه داراي صفحات پوششي پيچيده هستند كه اجازه عملكردهاي ويژه‌اي را به نوازنده می‌دهند که در طرح‌هاي سنتي وجود ندارند. ديدن امكانات خاص روي صفحات پوششي همانند بلز كه با فشردن يك دكمه به صدا در مي‌آيند در اواخر قرن نوزدهم و اوايل بیستم براي هارمونيكا غير معمول نيست.   

ويندسيور (Wind Saver) یا نفس‌گیر در ساز هارمونیکا (Harmonica)؛

هارمونیکا

ويندسيورها دريچه‌هاي يك سويه‌اي از استريپ‌هاي نازك پلاستيكي، كاغذ كشي چرم يا تفلون چسپيده به صفحه زبانه‌اند. ويندسيورها عموماً در هارمونيكاهاي كروماتيك، هارمونيكاهاي زهي و بسياري از هارمونيكاهاي كوك شده در اكتاو وجود دارند.  ويندسيورها زماني مورد استفاده قرار مي‌گيرند كه دو زبانه‌ی يك سلول مشترك داشته باشند و Leakage زبانه غير نوازنده قابل توجه باشد. به عنوان مثال، زماني كه يك نت مَكشي (Draw) نواخته مي‌شود دريچه روي reed-Slot دَمشي (Blow) بسته مي‌شود كه از نشت هوا از طريق زبانه دَمشي غير فعال جلوگيري مي‌كند. در اين مورد در برخی نمونه‌های ساز دهنی یا هارمونیکا استثناهایی وجود دارد كه دريچه‌ها نه تنها براي مجزا كردن زبانه‌هاي تك قرار داده شده‌اند بلكه براي مجزا كردن تمام محفظه‌ها از غير فعال بودن قرار داده شده‌اند. اين طرح كه نواختن بلوز سنتي را روي تمام زبانه‌ها امكان‌پذير ساخته است.    

قسمت دهنی در ساز دهنی یا هارمونیکا (Harmonica)؛

ساز هارمونیکا

قسمت دهني مابين محفظه‌هاي هوايي ساز و دهان نوازنده قرار مي‌گيرد. اين قطعه همراه با شانه (هارمونيكاهاي دياتونيك، كرومتاي هوهنر) بخشي از صفحه پوششي (به عنوان مثال در هوهنر CX-12) است يا ممكن است به عنوان واحدي جداگانه باشد كه توسط پيچ‌ها نگه داشته شده كه معمولا در هارمونيكاي كروماتيك است. در بسياري از هارمونيكاها، قطعه دهني يك قطعه ارگونوميك است كه نواختن ساز را راحت‌تر ساخته است. به هر حال، در هارمونيكاي كروماتيك slide-based اين بخش براي عملكرد ساز ضروري است چرا كه يك گرو (Groove) شيار براي ساز ايجاد مي‌كند.  

انواع ساز دهنی (Harmonica)؛

ساز هارمونيكا (Harmonica)

ساز هرمونیکای کروماتیک؛‌

هارمونیکای کروماتیک با استفاده از يك  button-activated sliding bar هوا را از سوراخ قسمت دهني به صفحه زبانه انتخابي تغيير مسير مي‌دهد. اگرچه يك طراحي ویژه جريان هوا را با استفاده از يك فلپ تراز كننده در عقب ساز كنترل مي‌كند.

ساز هارمونیکای دیاتونیک؛  

دياتونيك نشان‌دهنده هر نوع ساز هارمونيكايي كه براي نواختن در يك گام طراحي شده است. اگرچه هارمونيكاي دياتونيك Ritcher-tuned مي‌تواند ساير گام‌ها را با فشار دادن زبانه‌ها براي ايجاد صداهايي كه بخشي از گام پايه نيستند را بنوازد. با توجه به هر كشور، هارمونيكاي دياتونيك ممكن است به معناي هارمونيكاي ترمولو (در آسياي شرقي) يا هارپ بلوز (در اروپا يا آمريكاي شمالي) ناميده شود. ساير هارمونيكاهاي دياتونيك شامل هارمونيكاهاي اكتاو است.

ساز هارمونیکای ترمولو؛‌

ويژگي مهم هارمونيكاي ترمولو داشتن دو زبانه برای نت است، كه يكي كمي sharp و ديگري كمي مسطح است. اين امر يك صداي wavering و warbling را با استفاده از دو زبانه كه كمي با هم در کوک متفاوت هستند، تولید می‌کند.