مشخصههای صدا در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)
از جمله مشخصههای صدایی ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) میتوان به اوصافی چون وزین، سنگین، تیره، بدون وزن، شناور، غمانگیز، زمینی، رزونانت، گوش خراش، گسترده، توخالی، گرفته، نیرومند، رعبآور، قاهرانه، دلنشین، ماندگار، فنوتیک اشاره کرد.
همانند توبا، دوبل باس به دلیل اندازهاش فاقد partialهای بالا است اگرچه شش partial آغازین، بطور خاص مهم هستند که رنگ صدا را تیره، گسترده و گرفته میسازند. این گسترده بودن غالب نیست و هنوز قدرت زیادی در بر دارد و ماهیت صدای دوبل باس را به نمایش میگذارد. همین مشخصه است که پایه و اساس کار اصلی ساز در ارکستر سمفونی یعنی نواختن باس پایه است.
باید به خاطر داشت که دوبل باس انعکاسهای طولانی مدت ایجاد میکند که در صورت لزوم با دست میرا میشوند. مدت زمان این انعکاس به میزان زیادی فرق دارند. معیارهای زیر بکار گرفته میشوند:
1. نتهای فورتیسیمو (Fortissimo) روی سیمهای باز میتوانند بیشتر از ده ثانیه انعکاس یابند. روی نتهای انگشتگذاری انعکاس یک سوم کوتاهتر است (صداهای F#1 بطور قابل توجهی کوتاهتر از E1) هستند.
2. هرچه زیر و بمی سیم بالاتر باشد، ارتعاش طولانیتر (تا 40 درصد طولانیتر) میشود. سیم G طولانیترین ارتعاش یا انعکاس را دارد.
3. انعکاس یا ارتعاش نسبتاً آرام است (تقریباً 20 درصد حجم ماکزیمم).
4. سیمهای باز دارای پتانسیل دینامیک محدودی هستند.
مشخصههای صدایی سیمهای تک در ساز کنترباس یا دوبل باس (Double Bass)؛
سیمهای B و E
این سیمها صدایی پر و تیره دارند. حجم صدای آنها به اندازهای است که میتوانند تمام یک ارکستر را در بر داشته باشند. گفتن اینکه زیر و بمی دقیق پایین ترین نتها واقعاً چیست کار راحتی نیست. باید به خاطر داشت که دوبل باس بطور کلی و بویژه سیمهای پایینی، انعکاسات یا ارتعاشات طولانی تولید میکنند که در صورت لزوم با دست میرا میشوند.
سیم A
رنگ صدای پر طنین، شفاف و دقیقتر از سیمهای پایینی است که برای باس پایه مناسب است.
سیمهای D و G
این سیمها محدوده صدایی ویولنسل را مشترک هستند ولی روی دوبل باس نتهای یکسان صدایی پرتر و قدرتمند و بسیار تیرهتر ایجاد میکنند. این امر به این دلیل است که آنها تعداد بالای partialها همانند ویولنسل ندارند. در ویولنسل این صداها نافذتر هستند.
ترکیبات صدایی در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛
دو نکته باید تأکید شود: از یک طرف دوبل باس به عنوان ساز باس پایه قابلیت ترکیب تونال مناسب را با تمامی سازهای دیگر بویژه ساز همتای کوچکتر آن ویولنسل و تمامی سازهای هارمونی دارد. صدای قدرتمند آن باید زمینهای محکم فراهم آورد که بتواند ساختار صدا را حمایت کند و سایر سازها نیز با آن ترکیب شوند. این ساز نباید غالب باشد. از طرف دیگر این ساز قابلیت نواختن خطوط ملودی و خطوط تکنوازی که برجستهترند را نیز دارد.
بزرگترین مشکل دوبل باس فاصلهاش از صداهای میانه و بالا است.
به دلیل اینکه ساخت دوبل باس اولین شش partial را خیلی خوب منعکس میکند که منجر به یک صدای قوی و عریض میشود که خواص صدایی بالا مسؤول درخشندگی و شفافیت را ندارد. در ارکستر در نظر گرفتن این حقیقت که partialهای نسبتاً قوی دوبل باس میتوانند پایههای سازهای نسبتاً نرم با تعداد کمی اورتن همانند فلوت را بپوشانند مهم است. بنابراین دوبل باس باید با احتیاط مورد استفاده قرار بگیرد و از یک زمان تا زمان دیگر به آنها استراحت داده شود.
تمامی سازهای زهی گروهی از سازها را تشکیل میدهند با صدای کلی همگن و وظایف مختلفی دارند از تولید دقیقترین افکتهای تونال تا فصیحترین تقویتهای صدا و از فشردهترین صدای تونال ممکن تا بالاترین تنوع ممکن. در میان سازهای ارکستر سمفونی، سازهای زهی، همگنترین سازها هستند. از زمان کلادیو مونتوردی (Claudio Monteverdi; 1567-1643) سازهای زهی، قلب ارکستر بودهاند.
بخش سازهای زهی و مشارکت ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛
بخش سازهای زهی در ارکسترهای بزرگ متشکل از گروههای زیر است:
ویولنهای اول: 16
ویولنهای دوم: 14
ویولا: 12
ویولنسل: 10
دوبل باس: 8
در کارهای رومانتیک اخیر آر واگنر (R. Wagner)، جی مالر (G. Mahler)، آر اشتراوس (R. Strauss) و قطعات قرن بیستم، سازهای زهی به تعداد زیادی از قطعات (divisi) تقسیم میشوند.
ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) و ارکستر سازهای زهی؛
بخش دوبل باس
دوبل باسهایی که divisi را در اکتاوها مینوازند حس موسیقیایی کسل کنندهای ایجاد میکنند چرا که صدا به ندرت با هر کدام از partialهای بالاتر تقویت میشود که صدا را روشنتر میسازد. علاوه بر این partialهای سازهای بالاتر (با صدای زیرتر) نیز پنهان میشوند.
ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) همراه ساز ویولا؛
ویولاها اغلب همراه با دوبل باسها و دو اکتاو بالاتر نواخته میشوند، partialهای بالاتر را تقویت میکنند. این امر بویژه هنگامیکه دوبل باسها در پایینترین رجیستر هستند مؤثر است. هویت تند این ترکیب خود گویا است.
ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) همراه ساز ویولنسل؛
دوبل باسها یک اکتاو زیر ویولنسل ها مینوازند و ترکیب این دو ساز یک ترکیب کلاسیک هستند. صدای باسی که در اکتاوها تولید میکند اعتبار خودش را به عنوان یک باس ماندگار در حجم صدای پایین حفظ میکند؛ به عبارت دیگر یک باس پایه تشکیل میدهد که اجازه میدهد سایر سازها جلو باشند. ویولنسل صدای نسبتاً گرفته دوبل باس را روشن میسازد و خشنی آن را نرم میسازد. نواختن پیزیکاتو هر دو ساز یک افکت رزونانسی ویژه تولید میکند. دوبل باس اغلب برای نواختن پیزیکاتو فراخوانده میشود، در حالیکه ویولنسل آرکو یک اکتاو بالای آن مینوازد.
ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) همراه ساز چنگ؛
یک ترکیب صدایی شدیداً رزونانسی در اونیسون همچنین در آکورد تولید میکند.
ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) همراه سازهای بادی چوبی؛
ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) همراه ساز باس کلارینت
صدای دلنشین کلارینت باس مشابه با دوبل باس است. افکت کلی صدایی دلنشین و کامل است. ترکیبات در اونیسون و اکتاوها امکان پذیر است.
ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) همراه ساز کنترباسون (کنتر فاگوت)؛
در اونیسون با دوبل باس، کنترباسون ضخامت صدای دوبل باس را کاهش میدهد، و آن را دقیقتر میسازد.
ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) همراه سازهای بادی برنجی؛
ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) همراه ساز هورن
هورن دو تا سه اکتاو بالای دوبل باس نواخته و صدای کلی دلنشینی تولید میکند.
ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) همراه ساز ترومبون
ترمبون صدای دوبل باس را دقیقتر میسازد. یک افکت خوب هنگامی تولید میشود که دوبل باس خط ترمبون را یک اکتاو عمیقتر مینوازد.
ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) همراه ساز توبا؛
توبا که در اونیسون با دوبل باس نواخته میشود رنگ صدای دومی را وسیع و تقویت میکند.
ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) همراه سازهای پرکاشن؛
ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) همراه ساز تیمپانی؛
ترمولوی آرشه که فورتیسیمو با یک رول (roll) روی تیمپانی مینوازد یک پس زمینه rumbling برای پاساژهای توتی (tutti) تولید میکند.
تکامل ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass) در طی زمان؛
از دوران جی. اس. باخ داشتن صدای باس ویولنسل و دوبل باس یک اکتاو زیر آن رایج شد. در کارهای کلاسیک این ترکیب، پرسابقه، باس پایه را بدون حمایت سازهای دیگر مینواخت. در موسیقی بتهوون دوبل باس به آرامی مستقل از ویولنسل شد. دوبل باس به عنوان ساز باس پایه از طرف سایر سازها کلارینت باس، کنترباسون، باس تروبون و توباهای باس و کنتر باس تا دوره رمانتیک که ارکستر گسترش یافت، حمایت نشد.
در طی تقریباً 500 سال از پدید آمدن دوبل باس، این ساز تنها به اجرای نقش اصلیاش یعنی عمیقترین صدا در ارکستر محدود نشد. در موسیقی کلاسیک وین و از پایان قرن نوزدهم این ساز شمار زیادی از وظایف به عنوان ساز تکنوازی دریافت کرد. آهنگسازانی همانند ریچارد اشتراوس (Richard Strauss)، موریس راول (Maurice Ravel) و ایگور استراوینسکی (Igor Stravinsky) نیز از این ساز در رجیسترهای بالاتر (هارمونیکها) به دلیل رنگ صدای متمایز آن استفاده کردند.