• loading

    loading

    0:00

مشخصه‌های صدا در ساز ویولن (Violin)؛‌

زری هاشمی

شنبه، 23 آذر 1398

پر (كامل)، سرزنده، غنايي، فصيح (سليس)، برون‌گرا، احساساتي، پر جلوه، درخشان، متاليك، پر جنب‌وجوش، شفاف، شيشه‌اي (بي‌حالت)، فلوت مانند، تيز (sharp)، درخشان، برق‌زننده، آرام، نازك، سوت‌زننده، حجيم، خالص، خفه، موقر، تيره رنگ (تند و سخت)، تيره، خاموش، باز، ماندگار (sustain)، خشن، شناور، نرم، شيرين، شاد و پر نشاط، رقص، مستور (پنهان) از جمله ویژگی‌های صدایی ساز ویولن هستند. تفاوت‌هاي صداي ويولن با ساير سازهاي زهي در حالت كلي نتيجه تركيب عوامل زير است: ضخامت سيم (قطر يا گيج)، انتخاب سيم، نقطه تماس آرشه، سرعت آرشه‌كشي و فشار آرشه.

اين عوامل سطح نوسان ارتعاشات خاصي را به عنوان ديگر رنگ صدا را تعيين مي‌كنند. اينكه كداميك از اين گزينه‌هاي تونال خاص را نوازنده انتخاب کند به سلیقه‌ی شخصی وی بستگی دارد. بنابراين مشخصه‌هاي صدايي ويولن از پيش تعيين شده نيستند؛ هيچ رنگ صداي تكي (خاصي) در هر رجيستري غالب نيست. بنابراین اين نوازنده است كه به ساز رنگ صداي مورد نظر خودش را مي‌دهد.

تغييرات مكرر مابين سيم‌ها نياز براي تغييرات مكان را كاهش مي‌دهند (رنگ صدا تغيير مي‌كند)؛ بر عكس تغييرات مكرر مكان به معناي تغييرات كمتر مابين سيم‌ها است (رنگ صدا به ميزان بيشتري همگن است). به دليل عدم وجود partial‌ها، هارمونيك‌هاي ساز ویولن صدايي فلوت‌مانند دارند كه این صدا نازك‌تر از نت نرمال است. هارمونيك‌هاي طبيعي صدايي بالاتر نسبت به هارمونيك‌هاي مصنوعي دارند. در این مقیاس هارمونيك‌ها نه تنها pp و p را بلكه ff را نيز نمي‌نوازند.      

مشخصه‌هاي صدايي سيم‌هاي تك در ساز ویولن (Violin)؛

مشخصه‌های صدا در ساز ویولن (Violin)

سيم G در ساز ویولن (Violin)؛

تيره و پر سر و صدا در رجيستر پائين با يك گرايش به سمت خشن شدن. به شدت رسا (پر معنا) و كنيلناس‌هاي با روح مي‌توانند در رجيستر بالا مورد انتظار باشند. صدا شديدتر مي‌شود.

سيم D‌ در ساز ساز ویولن (Violin)؛

صدادهي خيلي كامل و دلنشين است. زير و بمي سيم مرتبط با صداي انسان است و براي كنتيلناس‌هاي ملوديك مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

سيم A در ساز ویولن (Violin)؛

در توضیح این سیم باید اشاره کرد که صدایی دلنشين‌تر از سيم D تولید می‌کند.

سيم E در ساز ویولن (Violin)؛

صدای این سیم درخشان و متاليك، روي صداهايي ميانه با زير و بمي پائين‌تر غالب است. خيلي درخشان در رجيسترهاي بالاتر اگرچه كمتر صداي كامل ايجاد مي‌كند. روشنی صدا، لحن این ساز را رساتر می‌کند. تقسيم‌بندي محدوده كامل صداي ساز به رجيسترها به راحتي نواحي از صداي انسان و سازهاي بادي كه رنگ صداي يكساني دارند را توصيف مي‌كند. با اين وجود، بطور خاص براي ويولن و سازهاي زهي در حالت كلي مفهوم رجيسترهاي مختلف به عنوان توصيفي از نواحي تغيير رنگ صدا با مرز پائين‌تر و بالاتر معين كه با رجيستر خاصي محدود هستند كمتر مناسب است.

 اين به معناي آن نيست كه ويولن تنها يك رنگ صدا براي ارائه دادن دارد، برعكس اين ساز يك محدوده صدايي فوق‌العاده از رنگ صداهاي مختلف دارد. رنگ صداها و مشخصه‌هاي صدايي متعدد نمي‌تواند از نظر طبقه‌بندي به يك رجيستر خاص منسوب شود، با اين وجود ولي نتيجه انتخاب سيم با يك دست و تكنيك نواختن با دست ديگر خواهد بود. به عبارت ديگر مشخصه‌هاي صدايي مختلفي روي تمام محدوده صدايي ساز يافت مي‌شوند. صداي اصلي ويولن در تمامي رجيسترها يكنواخت است.      

تركيبات صدايي در ساز ویولن (Violin)؛

مشخصه‌های صدا در ساز ویولن (Violin)

تمامي سازهاي زهي گروهي با صداي كلي يكنواخت تشكيل مي‌دهند و تسك‌هايي از لطيف‌ترين و دقيق‌ترين افكتهاي تونال تا تقويت هاي شيواي صدا و فشرده ترين تونال ممكن با بيشترين تنوع را شكل مي دهند. سازهاي زهي همگن ترين سازها در بين تمامي گروه هاي سازها در اركستر سمفوني هستند. از زمان كلاديو منتوردي (Claudio Monteverdi) در بین سال‌های (1567-1643) سازهاي زهي قلب اركستر بوده‌اند.     

سازهای مختلف در کنار ساز ویولن (Violin) در کنسرت؛

قسمت‌هاي سازهاي زهي در اركستر بزرگ متشكل از موارد زير است:

اولين ويولن: 16؛‌

دومين ويولن: ؛‌14

ويولا: ؛ 12

چلو (ويولنسل): 10؛

دوبل باس: 8؛‌

در آخرين كارهاي رمانتيك- آر واگنر، جي ماهلر، آر اشتراوس – و قطعات قرن بيستم سازهاي زهي به تعداد زيادي از قسمت‌ها تقسيم مي‌شدند (divisi).

ساز ويولن همراه اركستر سازهای زهی؛‌

ويولن همراه ساز ويولن؛‌

در اركستر، ويولن‌ها همواره در سازهاي هم‌سرا استفاده مي‌شوند و به ويولن‌هاي اول و دوم تقسيم بندي مي‌شوند. هر گروه به عنوان يك قسمت جداگانه در نظر مي‌شوند: ويولن‌هاي اول عموماً قسمت بالاتر را مي‌نوازند، كه معمولاً ملودي اصلي است. ويولن‌هاي دوم بخش «سازهاي مشابه پائين‌تر» را مي‌نوازند: آنها يك اكتاو پائين‌تر را مي‌نوازند، رنگ صداي كلي را تيره مي‌كنند و مكمل ويولن‌هاي اول در رجيستر ميانه اغلب در اونيسون هستند. تنها در زمان‌هاي اخير است كه آهنگسازان شروع به رهاسازي ويولن‌هاي دوم از سايه ويولن‌هاي همتايشان كرده‌اند، در برخي موارد حتي به آنها قسمت‌هاي بالاتري براي نواختن داده‌اند.

ويولن همراه ساز ويولا؛

تركيب اين دو ساز صدايي دلنشين و پر مي‌دهد كه با ويولن‌ها غالب است. تركيبات اكتاو ويولن‌هاي اول و دوم يا نواختن دوبل اكتاو توسط هر دو گروه ويولن با ويولا و چلوها يك افكت گسترده ايجاد مي‌كنند. اين تركيب در هنگام رسيدن اركستر به بالاترين نقاط ملوديك مؤثرترين هستند.

ويولن همراه ساز ويولنسل؛

صداي كامل با ويولنسل غالب است. در اكتاوها يك افكت گسترده براي كانتيلناها در رجيستر تنور توليد مي‌شود.

ويولن همراه ساز دوبل باس؛

ويولن‌ها مي‌توانند صدايي همانند يك partial از يك دوبل باس توليد كنند. بالانس كردن سطوح ديناميك از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.

ويولن همراه ساز چنگ؛‌

پيزيكاتوي ويولن به خوبي با چنگ تركيب مي‌شود.

ويولن همراه سازهاي بادي چوبي؛‌

بين سازهاي زهي و بادي چوبي قرابت زيادي وجود دارد؛ از يك طرف آنها تركيب تونال خيلي خوبي دارند، كه در اين تركيب هر گروه از اين سازها با توجه به سطح ديناميك مي‌توانند، غالب باشند. از طرف ديگر اين دو دسته از سازها يكديگر را تكميل مي‌كنند تا تركيب صدايي جديدي پديد آورند. سازهاي زهي و بادي چوبي مي‌توانند توالي هارمونيك جالب توجهي بنوازند هنگاميكه اين دو دسته ساز در تضاد هم مي‌نوازند.

بطور كلي سازهاي بادي چوبي حجم و قدرت، بيشتري براي سازهاي زهي فراهم مي‌سازند، در حاليكه سازهاي زهي، سازهاي بادي چوبي را دلنشين‌تر ساخته این موضوع به ویژه در هنگام نواختن اونيسون رخ می‌دهد. اگر سازهاي زهي با يك ساز بادي چوبي در رجيسترهاي مختلف نواخته شوند، سازهاي بادي چوبي بيشتر خودشان را نشان مي‌دهند.  

ويولن همراه سازهاي بادي برنجي؛

تركيب تونال با سازهاي برنجي به خوبي سازهاي بادي چوبي نيست و بستگي به رجيستري دارد كه سازهاي برنجي نواخته مي‌شوند و همچنين به تكنيك نواختن سازهاي زهي (پيزيكاتو، كول لگنو). استفاده از سكوت در سازهاي برنجي سبب ايجاد صدايي شبيه صداي سازهاي زهي مي شود و تركيب صدايي را بهبود مي‌بخشد. اگر دو دسته با سازهاي بادي چوبي به هم مرتبط شوند، بويژه كلارينت‌ها، تركيب مابين سازهاي زهي و سازهاي برنجي بهبود مي‌يابد.

ويولن همراه ساز ترومپت؛‌

دو صداي متمايز توليد مي‌شود، تركيب صدايي ضعيف است.

ويولن همراه ساز هورن؛‌

هورن بهترين تركيب صدايي را در بين سازهاي بخش برنجي با ويولن‌ها دارد، بويژه در تركيب با چلوها (ويولنسل‌ها).

ويولن همراه سازهای ترمبون و توبا؛

ویولون در این همنشینی تركيب صدايي ضعيفی خواهد داشت.

رمز تولید صدای جادویی ساز ویولن (Violin)؛

مشخصه‌های صدا در ساز ویولن (Violin)

ويولن آنچنان تن‌هاي دوست داشتني و چنان خواص هارمونيك دلنشيني توليد مي‌كند كه صداي شناخته شده آن در همه دنيا ستوده مي‌شود. با توجه به ژانرهاي مختلفي كه در آنها از اين ساز استفاده مي‌شود محبوبيت جهاني اين ساز آن را تبديل به سازي شگفت‌انگيز براي نواختن ساخته است. ولي آيا هيچگاه فكر كرده‌ايد كه ويولن چگونه چنين نغمه دلنشيني توليد مي‌كند؟ دانستن فيزيك توليد صوت در سازهاي زهي همانند ويولن خیلی جالب است چرا كه كيفيت صدايي كه نوازنده توليد مي كند بستگي به شماري از عوامل دارد كه دست به دست هم در يك هماهنگي كامل كار مي كنند.

امواج صوتي هنگامي بوجود مي‌آيند كه ارتعاشي ايجاد شود. هواي اطراف جسم مرتعش تحت تأثير اين ارتعاش قرار مي‌گيرد و مولكول‌هاي هوا را را فشرده ساخته و آنها را به سمت جلو مي‌راند و سپس فضايي براي منقبض شدن دوباره هوا بوجود مي‌آورد. اين نوسانات مي‌توانند در سطوح مشخصي توسط انسان‌ها شنيده شوند چرا كه آنها روي فركانس‌هايي كه گوشمان مي‌تواند درك كند، رخ مي‌دهند.

بدور از نكات تكنيكي جزئي در اينجا شرح مي‌دهيم كه چطور ويولن صدايي كه شما مي‌شنويد را ايجاد مي‌كند و دانستن اين اصول اوليه توليد صدا مي‌تواند به شما در تشخيص و درك اهميت داشتن يك ويولون با كيفيت ساخت بالا و ساختار حرفه‌اي كمك كند.