توبا بزرگترين ساز در خانواده سازهاي برنجي كه ويژگي آن اندازه بزرگ و صداي عميق آن است. همانند تمامي سازهاي برنجي، صدا از طريق دمیدن هوا در داخل دهانه ساز توليد مي‌شود. طرز كار توبا و باريتون يكسان است ولي طول این ساز دو برابر طول باريتون است. در نواختن خطوط باس يا ملودي صداي پائين و بي‌نظير توبا زيباست. برخلاف تصور كه صداي توبا يكنواخت و ثابت نيست بلكه در صورتي كه اين ساز به صورت تكنوازي مورد استفاده قرار گيرد زير و بمي يا نواك پائيني دارد. با توجه به اينكه كار با باريتون نسبت به توبا كمي راحت‌تر است بسياري از نوآموزان با باريتون شروع كرده و بعد از يك يا دو سال سراغ این ساز مي‌روند.

مراقبت از این ساز آسان‌تر از يك ساز بادي چوبي و بسيار شبيه ترومپت يا باريتون است. اين ساز در يك محفظه معمولاً متشكل از دو يا گاهي اوقات سه قطعه، نگه‌داري مي‌شود. تنها نگه‌داري منظم اين ساز روغن كاري دريچه‌ها و گريس زدن به اسلايدها (لغزنده‌ها) در صورت نياز است.

توبا با دست راست نواخته مي‌شود. بازوي چپ معمولاً زير ساز را نگه مي‌دارد. اشكال و اندازه‌هاي مختلف این ساز وجود دارد. برخي داراي دريچه‌هايي هستند كه به صورت عمودي زاويه‌دار شده‌اند و دهانه‌اي كه به سمت چپ ساز متصل شده است. ساير توباها داراي دريچه‌هايي هستند كه به صورت قطري نسبت به دهانه زاويه دارند و به سمت راست ساز متصل هستند. قسمت بل توبا مي‌تواند به سمت بالا مستقيم شده باشد يا به سمت جلو خم شده باشد. هيچ يك از اين تفاوت‌ها واقعاً براي نوازندگان جوان‌تر مسئله‌اي ايجاد نمي‌كند. برندهاي خوب سازها از تمام اين اشكال و فرم‌ها در توباها استفاده مي‌كنند.

توباهاي دانشجويان در اندازه‌هاي مختلف موجود هستند. تفاوت بين اين سازها با ميزان شدت پیچش اين لوله‌ها ايجاد مي‌شود. اگر چه توباها با اندازه ¾ كوچك‌تر به نظر مي‌رسند، آنها واقعاً طولي برابر و زير و بمي برابر همانند توباهاي بزرگ دارند. لوله‌ها تنها محکم‌تر پيچيده مي‌شوند. نوع ديگري از تاین ساز وجود دارد که نام متفاوتي دارد. اين نوع توبا سوزافون ناميده مي‌شود. سوزافون به عنوان توباي رژه شناخته مي‌شود. اين نوع توبا در جلوي نوازنده مارپيچ شده است و به سمت جلو قرار مي‌گيرد. سوزافون‌ها از برنج يا پلاستيك سفيد ساخته مي‌شوند. تفاوت مابين سوزافون و توبا بسيار كم است. هر دو اين سازها نت يكساني مي‌نوازند و از فرم و شكل يكساني براي دريچه استفاده مي‌كنند. علاوه بر تفاوت فاحش در شكل، تفاوت ديگر مشابه با تفاوت مابين ترومپت و كورنت است. لوله‌گذاري در این ساز و كورنت نسبت به سوزافون و ترومپت به ميزان بيشتري مخروطي شكل است.  این ساز و سوزافون‌ براي مبتديان قابل استفاده هستند. اگر سوزافون با يك صندلي سوزافون نگه داشته شود حتي مبتديان خيلي كم سن و سال هم مي‌توانند با آن كار كنند. رايج‌ترين و بهترين ساز براي مبتديان توباي مدل دانشجويي ¾ است.

توباهاي در سطح حرفه‌اي داراي اندازه‌ها زير و بمي‌هاي مختلفي هستند. اين نوع این سازها در مقايسه با توباهاي مورد استفاده مبتديان كه سه دريچه دارند شامل چهار يا پنج دريچه هستند. كه اينها شامل توباهاي CC، Eb توباهاي  (بمول E) و توباهاي F‌ هستند. مبتديان بايد با يك توبا يا سوزافون BBb (بمل B‌ دوبل) شروع كنند. توباها به اندازه ترومپت و كلارينت متداول و محبوب نيستند. وجود تعداد معدودی هنرجو براي اين ساز گوياي اين است كه رقابت در عرصه نواختن اين ساز چندان شدید نيست. نوازندگان خوب اين ساز از ديد مربيان باندها بسيار ارزشمندند چرا كه تنها تعداد كمي نوازنده خيلي ماهر اين ساز وجود دارد. توبا در انواع گروه‌‌هاي موسيقي قابل شنيدن است. اين سازها بطور گسترده در باندها، اركستر سمفوني‌ها و گروه‌هاي جز يا به عنوان ساز تكنوازي شنيده مي‌شود.

انتخاب‌هاي خوب متعددي براي خريد این ساز براي مبتديان وجود دارد. از آنجا كه این ساز بسيار گران‌تر از بسياري از سازهای دیگر هستند، بسياري از مدارس، توباهايي براي قرض دادن به فراگيران اين ساز دارند. خريد توباي دست دوم هم گزينه خوبي است. احتمال اينكه توباي دست دوم نسبت به توباي بادي چوبي دچار مشكل باشد كمتر است. اگر دريچه‌ها آزادانه حركت كنند.

همانند بسياري از سازهاي برنجي، توبا يك لوله فلزي بلند است كه داراي شكلي خميده، مستطيلي و با يك زنگ بزرگ در انتهاي آن است. توبا داراي اندازه‌هاي از 9 تا 18 پا است، هرچه اين ساز بلندتر باشد، صداي آنها پائين‌تر است. توباهاي استاندارد تقريباً 16 پا مجرا دارند. معمولاً در هر اركسترا تنها يك توبا استفاده مي‌شود و معمولاً هارموني را مي‌نوازند. نوازنده در حالت نشسته، توبا را در دست می‌گیرد و قسمت زنگ شكل آن به طرف بالا نگه مي‌دارد. نوازنده در داخل يك دهانه خيلي بزرگ blow and buzz مي‌كند و با استفاده از دست دريچه‌ها را مي فشارد كه سبب تغيير صدا مي‌شود. نواختن و درآوردن صداي توبا به نفس زيادي نياز دارد.

تاریخچه ساز توبا (tuba)

در 12 سپتامبر سال 1835، ويلهلم فردريك واپريچ و ژوهان گاتفريد موريتز باس توبا را در كليد F1 اختراع كرد. ساز اصلي كه اين دو نفر اختراع كردند پنج دريچه از نوع Berlinerpumpen كه پدر دريچه‌هاي پيستوني امروزي هستند. اولين توباي تنور در سال 1838 توسط كارل ويلهلم موريتز، پسر جان گاتفريد موريتز اختراع شد.

افزودن دريچه‌ها نواختن پائين در سريهاي هارمونيك ساز را امكان‌پذير ساخت و هنوز داراي گزيده‌اي از نت‌هاي كامل است. قبل از اختراع دريچه‌ها، سازهاي برنجي به نت‌هاي سري‌هاي هارمونيك محدود شده بودند و عموماً با توجه به زير و بمي پايه خيلي بالا نواخته مي‌شوند. هارمونيك‌ها سه اكتاو بالاي زير و بمي پايه تقريباً يك گام كامل از يكديگر جدا هستند و انواع مفيدي از نت‌ها را امكان‌پذير مي‌سازند.

افيكلايد (ophicleide) كه سازي شبيه این ساز است از يك دهانه ساز برنجي كاسه‌اي شكل استفاده مي‌كند ولي از كليدها و سوراخ‌هاي تن مشابه با ساكسيفون‌هاي مدرن استفاده مي‌كند. يكي ديگر از سازهاي پدر توبا، سرپنت (serpent)، يك ساز باس كه شكل مارپيچي آن سوراخ‌هاي صدا را در دسترس نوازنده قرار مي‌دهد. سوراخ‌هاي تن زير و بمي را با ايجاد يك نشتي عمدي در باگل (شيپوره) ساز ايجاد كردند. در حاليكه اين امر زير و بمي را تغيير داد روي رنگ صدا نيز يك تاثير شديد داشت. با استفاده از دريچه‌ها طول دريچه تنظيم شده و يك صداي نرم و صاف توليد كرد كه همين صدا سبب معروفيت آن شد.      

آدولف ساكس (Adolphe Sax)، همانند وايپرچ (Wieprecht) علاقه‌مند به ساخت و فروش سازهايي از سوپرانو تا باس بود و مجموعه‌اي از سازهاي برنجي تحت عنوان ساكس هورن ايجاد كرد. سازهايي كه توسط ساكس ساخته شد عموماً در E♭ و B♭ ساخته شدند در حاليكه باس توباي وايپرچ و متعاقب آن زير و بمي توباي كنترا باس سروني (Cerveny) در F و C تنظيم شدند. سازهاي ساكس در فرانسه غالب شدند و بعدها در بريتانيا و امريكا كه حاصل محبوبيت و مهاجرت سازندگان ساز همانند گوستاو آگوسته بسون است كه از فرانسه به انگلستان مهاجرت كرد و هنري ديستين كه سرانجام به آمريكا رفت. پس از آن انواع مختلف ديگر توبا شامل برخي با انواع مختلف دريچه ها و تعداد متفاوت دريچه ها وجود داشته اند. 

جنس ساز توبا (tuba)؛

ماده خام اوليه كه در ساخت این ساز استاندارد استفاده مي‌شود، برنج است. برنج آلياژي متشكل از مس و روي است. ساير فلزاتي كه ممكن است براي اصلاح مشخصه‌هاي اين آلياژ اضافه شوند عبارتند از قلع و نيكل. رايج‌ترين نوع برنج كه در ساخت ساز استفاده مي‌شود، برنج زرد رنگ است كه شامل تركيب 70/30 مس و روي مي‌شود. اين ماده زردرنگ و شكل‌پذير است. ساير انواع برنج نيز در صورتيكه اثرات مختلفي مد نظر باشد مورد استفاده قرار مي‌گيرند. به عنوان مثال، برنج طلايي- قرمز كه متشكل از 80 درصد مس و 20 درصد روي است، رنگ طلايي‌تر و صدايي كمي متفاوت‌تر دارد. برنج نقره‌اي متشكل از مس، روي و نيكل نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

روي در برنج قابليت شكل پذيري بيشتري براي آلياژ در دماهاي پائين‌تر ايجاد مي‌كند. برخي سازندگان سفارشي تركيب ويژه‌اي از برنج براي قسمت‌هاي مختلف توبا استفاده مي‌كنند. به عنوان مثال، ماده اي تحت عنوان آمبروز (Ambroze) كه متشكل از 85 درصد مس، 13 درصد روي، 2 درصد قلع است ممكن است در ساخت bell استفاده شود. اين ماده براي ساز صدايي منحصر به فرد ايجاد مي‌كند.

علاوه بر برنج، تنها مواد كم ديگري در ساخت این ساز استفاده مي‌شود. بسياري از پيچ‌ها از فولاد ضد زنگ تشكيل شده‌اند. در برخي موارد، سطوح خاصي روي ساز همانند دريچه‌ها يا لوله‌هاي كشويي با آلياژ كروميوم يا نيكل پوشانده مي‌شوند. اين امر اصطكاك را كاهش داده و به حركت آزادانه‌تر قطعات كمك مي‌كند. در طي توليد، گداخت يا لحيم، براي اتصال لوله‌هاي مختلف استفاده مي‌شوند. براي كاهش امكان آسيب، دريچه‌ها با نمد توكاري مي‌شوند كه ته دريچه به بدنه ساز مي‌رسد. براي تزئين، ماده‌اي همانند صدف روي دكمه دريچه استفاده مي‌شود. چوب پنبه نيز ممكن است براي پوشاندن water key استفاده مي‌شود. براي كاهش وزن ساز، بدنه sousaphone از فايبر گلاس تشكيل شده است.