معرفی ساز هورن انگلیسی يا «کر آنگله»
كر انگله (cor anglais) يا هورن انگلیسی (English horn) ساز آلتو از خانواده ابوا (ابوا: سوپرانو، ابوا د امور: مزو-سوپرانو (mezzo-soprano)، هورن انگليسي: آلتو، هكل فون (Heckelphone): باريتون) است. در قرن نوزدهم پارتيتورهاي هورن انگليسي به عنوان آلتو ابوا (alto oboe) قيد شدهاند. همانند ساير انواع ديگر ابوا با توجه به دهانه اين ساز كه متشكل از دو زبانه بسيار نزديك است، اين ساز به عنوان ساز دوبل ريد (double-reed) يا داراي دو زبانه (قميش) تقسيمبندي ميشود. از دوره كلاسيك از صداي ملايم هورن انگليسي در اركسترها استفاده شده است كه تصاوير و مناظر روستايي، ساده و طبيعي را مجسم ميساخت و فضايي اندوهگين پديد ميآورد.
در قرن بيستم كارهاي موسيقي مجلسي متعددي نوشته شد ولي عليرغم اين موضوع اين ساز به سازي تكنوازي بدل نشد و عمدتاً يك ساز اركستر باقي ماند. امروزه اركسترهاي بزرگ دو نوازنده ابوا و يك نوازنده هورن انگليسي دارند. در گروههاي كوچكتر هورن انگليسي توسط نوازنده ابواي دوم نواخته ميشود. براي اجراهاي تاريخي ابوا دا كاشيا (oboe da caccia) ساز پيشرو هورن انگليسي مدرن بار ديگر ساخته شد. اين ساز بويژه براي كارهاي يوهانس سباستين باخ مورد استفاده قرار گرفت.
تاریخچه ساز هورن انگلیسی يا كر آنگله (English Horn-Cor Anglais)؛
نمونههاي اوليه ساز هورن انگليسي يا كر آنگله (English Horn-Cor Anglais)؛
همانند تمام اعضاي خانواده ابوا، هورن انگليسي از شومهاي (shawm) قرون وسطي گرفته شده است. در دوران رنسانس خانواده شوم شامل بومباردها bombardes (يا بمباردونها) بودند، سازهايي كه مستقيماً از سازهاي دو زبانه مدرن گرفته شدهاند و سازهاي از هر زير و بمي از شوم تربل (اكتاو سوم بالاي C ميانه) تا شوم باس بزرگ (كنتر اكتاو).
در طي قرن هفدهم شوم تربل به صورت سرنا (hoboy) در آمد (كه همچنين به عنوان هوبوي (hoboy) در انگلستان و hautbois در فرانسه شناخته ميشد)، كه پيشگام ابواي امروزي بودند. ابواي تنور كه از بمبارد آلتو پديد آمد (لوله بمباردهاي عميقتر زاويهدار شد، كه منجر به ساخت باسون شد) كمي بعد روي ساز سوپرانو مدلسازي شدند.
ساز هورن انگليسي يا كر آنگله (English Horn-Cor Anglais) و ابواهاي تنور در قرن هجدهم؛
تايله د هاتبويس (Taille de hautbois)؛
وكس هيومانا (Vox humana)؛
ابوا دا كاشيا (Oboe da caccia)؛
در قرن هجدهم نواک (زير و بمي) انواع مختلف ابواي تنور درF تنظيم شد (امروزه اين رجيستر آلتو است). چهار عدد از اين سازها در كنسرتوهاي دو زبانه معاصر براي نواختن صداي ميانه مورد استفاده قرار گرفتند در حاليكه دو ابواي سوپرانو و يك باسون رجيسترهاي بالا و پایين را پوشش ميداد. تا انتهاي قرن هورن انگليسي كه در آن زمان ساز آلتو خانواده ابوا بود، جايگاه خودش را يافت.
تا اواخر قرن هفدهم اولين ابواهاي تنور در F، تايله (د هاتبويس) شكل يكساني به عنوان ابوا داشتند، اگرچه اين ساز به نحوي بزرگتر بود چرا كه زير و بمي (نواك) آن پایينتر است. اين ساز متشكل از سه قسمت است و داراي دو كليد است. در حدود اواخر قرن يك قسمت ناقوسي شكل گلابي مانند يا لاله شكل احتمالاً توسط سازنده آلماني ابوا اضافه شد. اين ساز در قسمتهاي مختلف اروپا رايج بود و در انگلستان به عنوان هات بوي تنر (tenner hautboy) شناخته ميشود. اين ساز عمدتاً در موسيقي كنسرت و تئاتر و غيره، در ديوكلسين (Dioclesian) هنري پرسل (Henry Purcell)، موسيقي مذهبي (به عنوان مثال در كنتاتاهاي جان سباستيان باخ) و گروههاي سازهاي بادي مورد استفاده قرار مي گرفت. در حدود 1780 اين ساز برچيده شد.
وكس هيومانا (vox humana) يك ابواي تنور مستقيم در F است كه متشكل از دو قسمت است و در انگلستان و ايتالياي جنوبي از نیمهی دوم قرن هجدهم مورد استفاده قرار گرفت. اين ساز شش سوراخ انگشتگذاري و دو كليد داشت و عمدتاً در كنسرتوهاي سازهاي دو زبانه در كليسا مورد استفاده قرار ميگرفت. در حدود سال 1780 اين ساز با هورن انگليسي جايگزين شد.
ابوا دا كاشيا (ابواي شكار، hautbois de chasse/de forêt) بين سالهاي 1720 و 1760 در برخي از بخشهاي اروپاي مركزي ، بويژه آلمان نواخته ميشد. اين ابواي تنور با خميدگي زياد در كليد F كه داراي دهانه ناقوسي شكل با از هم باز شدگي تدريجي بود از يك قطعه يكپارچه چوب ساخته شده و از چرم پوشانده شده بود. قسمت ناقوسي شكل از هم باز شده به اين ساز شكل كلي كه يادآور يك هورن است ميدهد و درنتيجه نام آن به اين صورت درآمد. معروفترين قطعهاي كه براي اين ساز نوشته شده است قطعه سنت ماتيو پاشن (St. Matthew Passion) يوهانس سباستين باخ (Johann Sebastian Bach) است كه در آن دو ابوا دا كاشيا (oboi da caccia) و يك فلوت عرضي تكخواني سوپرانو را همراهي ميكنند.
چرا ساز هورن انگليسي يا كر آنگله (English Horn-Cor Anglais) در انگلیس ساخته شد؟
هورن انگليسي مدرن در حدود سال 1720 احتمالاً در سيلسيا (Silesia) با افزودن يك قسمت ناقوسي شكل به ابوا دا كاشيا (oboe da caccia) بوجود آمد. سازنده ابوا (جي تي ويگل) ظاهراً يكي از اولين افرادي بود كه چنين كر انگله (cor anglais) ساخت، همانطور كه ساز شناخته شده بود. Keywork همانند ابوا بود، زبانه روي يك لوله كوچك خميده كوتاه ثابت شده بود. در طي قرن انحناي اين ساز كمتر شد تا اينكه تا انتهاي قرن يك شكل منظم از ساز نيز جايگاه خودش را پيدا كرد. اين شكل براي دهههاي بعد محبوب و رايج ماند.
نام هورن انگليسي به احتمال زياد از شكل هورن مانند يك ابواي تنور اوليه پديد آمد، بويژه ابوا دا كاشيا (oboe da caccia): به نظر ميرسد اين ساز شبيه هورنها با زوايايي است كه در تصاوير مذهبي قرون وسطي و پس از آن مورد استفاده قرار ميگرفتند. در زبان آلماني قرون وسطي ميانه كلمه engellisch به معناي angelic (كلمه آلماني engle به معناي angle يا فرشته است). به هر حال اين كلمه به معناي English نیز هم هست كه ممكن است دلیلی باشد برای اینکه چرا صفت اخير براي ساز بعد از برچيده شدن ابواهاي تنور اوليه مورد استفاده قرار گرفت.
نظريه ديگر بيانكننده اين است كه اصطلاح فرانسوي (cor anglé) به معناي هورن زاويهدار كه براي ساز زاويهدار مورد استفاده قرار ميگيرد، تبديل به كر انگليس (هورن انگليسي) در طي زمان شد. با اين وجود احتمالاً نام هورن انگليسي قبل از ظهور شكل زاويهدار ساز (در حدود سال 1790) مورد استفاده بوده است.