• loading

    loading

    0:00

نت نویسی در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)

زری هاشمی

یک‌شنبه، 28 بهمن 1397

دوبل باس تنها ساز زهی انتقالی است. به دلیل زیر و بمی عمیق آن، نت نویسی آن یک اکتاو بالاتر از صداهای کلید باس نوشته می‌شود. تا زمان بتهون دوبل باس و چلو (ویولنسل) قسمت مربوط به خودشان را در بخش باس می‌نواختند. دوبل باس قسمتی مشابه با چلو (cello) می‌نوازد و به طور اتوماتیک آن را یک اکتاو پائین تر دوبل می‌کند. دردوبل باس چهار سیمه یا قدیمی‌تر (پائین ترین نت E1) پائین ترین نت‌ها (تا C2) نمی‌توانند یک اکتاو پائین تر (C1) نواخته شوند. دوبل باس معمولاً این نت‌ها را یک اکتاو بالاتر، همصدا (اونیسون) با چلو (ویولنسل) می‌نوازد.

انواع نت نویسی تاریخی و ساز کنترباس یا دوبل باس (Double Bass)؛

نت نویسی در ساز کنتر باس یا دوبل باس

در طبقه‌بندی وینی (از زمان جوزف هایدن) تا نیمه دوم قرن نوزدهم، پاساژها در جایی که دوبل باس در جلو واقع می‌شوند و بطور متمایز قابل شنیدن هستند در کلید تربل (treble) نوشته می‌شوند، آنتون براکنر (Antone Bruckner) نیز از کلید تنور استفاده کرد. چنین پاساژهایی، که بالغ بر پاساژهای تکنوازی است صدایی دو اکتاو پایین‌تر از نت‌های نوشته شده ایجاد می‌کند. این امر درباره چلو (ویولنسل) نیز صادق است که یک اکتاو پایین‌تر از نت نوشته صدا تولید می‌کند. در بسیاری از موارد همچنین جزئیات زیر برای این نت‌نویسی تاریخی استفاده می‌شود: اگر یک جمله در کلید تربل شروع شود یا فوراً بعد از یکی از آنها بیاید. دوبل باس دو اکتاو پایین‌تر صدا تولید می‌کند. اگر به هر حال، جمله کلید تربل ادامه مستقیم جمله‌ای دیگر در کلید تنور باشد صدا همانند کلید باس یک اکتاو پایین‌تر از نت نوشته شده است. استفاده گسترده از کلید تربل برای پاساژهای تکنوازی این امتیاز را دارد که اجرای تغییرات مکرر کلید یا استفاده از خطوط حامل زیاد را غیر ضروری می‌سازد. بنابراین خواندن پارتیتور (اسکور) راحت‌تر است چرا که تشخیص پروفایل خط ملودی در یک نگاه راحت‌تر است. در ایتالیایی پاساژهای تکنوازی همانطور که صدا می‌دهند، نوشته می‌شوند.

نت نویسی آرشه کشی (با دست راست) و ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

به عنوان یک قانون بسیاری از استروک‌های آرشه (حرکات آرشه) که تحت عنوان استکاتو (staccato) قرار می‌گیرند، نوشته نمی‌شوند ولی به صورتی مناسب توسط نوازنده ویولن نواخته می‌شوند. اگر هدف نوازنده نوع خاصی از استروک آرشه باشد، آن نوع خاص را در پارتیتور می‌نویسد.

عبارات ملودیک که باید با یک استروک نواخته شوند توسط خط اتصال به هم مرتبط می‌شوند. تغییر آرشه کشی می‌تواند روی یک نت تک نیز رخ دهد.

نت نویسی در ساز کنتر باس یا دوبل باس

 Détaché / Detached دتاشه در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

تکنیک غیر لگاتو، استروک‌ها به صورت متناوب به سمت بالا و پایین است بدون اینکه آرشه از روی سیم برداشته شود. برای هر نت یک آرشه نواخته می‌شود. دتاشه (Détaché or detached) اغلب به صورت صریح در پارتیتور نوشته می‌شود. دتاشه (Détaché) قوی با یک نقطه بالای نت مشخص می‌شود. قوی‌ترین دتاشه تنها از استروک‌های رو به پایین تشکیل شده‌اند. آرشه بعد از هر استروک از روی سیم برداشته می‌شود.

نت نویسی در ساز کنتر باس یا دوبل باس

مارتله یا مارتلاتو (Martelé) در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

استروک چکشی (در ایتالیایی martellato به معنای چکشی است). هر استروک چه به سمت بالا چه پایین به صورت ناگهانی خاتمه می‌یابد، آرشه روی سیم باقی می‌ماند.

نت نویسی در ساز کنتر باس یا دوبل باس

سول تاستو و سول پونتی چلو (Sul tatso and sul poticello)؛

به دلیل تأثیری که روی رنگ صدا دارد مکانی که آرشه در تماس با سیم قرار می‌گیرد اغلب در پارتیتور نوشته می‌شود. سولا تاستیرا (سول تاستو، سور لا تاشه به معنای صفحه انگشت‌گذاری است) نواختن در بالای فینگربورد (صفحه انگشت‌گذاری) است و صدا اندکی کدر می‌شود، سول پونتی چلو (روی خرک) نواختن نزدیک خرک است. بسیاری از تکنیک‌های نواختن، سول پونتیچلو و سولا تاستیرا را امکان‌پذیر ساخته‌اند.

پیزیکاتو (pizzicato) در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

زخمه زدن. اجرای اصوات بدون آرشه و با ضربه زدن با انگشتان بر سیم.

تغییر از پیزیکاتو به آرکو (arco)

تغییر از آرشه کشی (آرکو) به زخمه زدن (پیزیکاتو) همواره به صورت کامل نوشته می‌شود (قطعه باید پیزیکاتو را بنوازد تا آرکو نوشته شود).

بارتوک پیزیکاتو (اسنپ پیزیکاتو) (Bartók pizzicato یا snap” pizzicato) در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

سیم با دو انگشت دست راست بالا برده می‌شود بطوریکه در هنگام رها کردن به سمت فینگربورد (صفحه انگشت‌گذاری) به صورت جهشی و سریع بر می‌گردد. این امر سبب ایجاد صدایی بسیار طنین‌انداز می‌شود که به عنوان افکت پرکاسیو استفاده می‌شود. دایره‌ای توخالی با یک دم به سمت بالا یا پایین بالای هر نت نوشته می‌شود.

ترمولو آرشه میزان بندی شده (measured bow tremolo) در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

تکرار یک نت بدون آکسان (تاکید) یا ریتم در استروک های سریع رو به بالا و پایین.

حس موسیقی ناشی از صدای لرزشی است، که برای افکت نمایشی و تشدید تونال استفاده می‌شود. استاپ‌های دوبل نیز می‌توانند ترمولو را بنوازند. ترمولوی آرشه معمولاً شمرده می‌شود به عبارت دیگر تعداد استروک‌هایی که دقیقاً مرتبط با تقسیم‌بندی نت‌نویسی تمام ارزش نت است و طول ترمولو را مشخص می‌سازد. این نوع ترمولو باید در هماهنگی (همزمانی) کامل با همه نوازندگان ویولن باشد. ترمولوی قابل نواختن آزادانه نیز موجود است. از اوایل قرن نوزدهم ترمولوها بخشی از رپرتوار استاندارد افکت‌ها بوده‌اند.

ترمولوی آرشه بدون میزان بندی (unmeasured bow tremolo) در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

کل لگنو (با چوب، فرانسوی: avec le bois) در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

ضربه زدن یا آرشه کشی سیم با چوب آرشه. تکنیک اول یک افکت چکشی تولید می‌کند و برای فیگورهای تکراری به کار می‌رود. تکنیک دوم صدایی تق تق، خشن و خشک با زیر و بمی غیر مشخص ایجاد می‌کند.

نت نویسی در ساز کنتر باس یا دوبل باس

پشت خرک در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

سیم مابین خرک و کوک کننده سیم (گوشی) آرشه کشی می‌شود. یک حرف انگلیسی X روی خطوط حامل در سطوح زیر و بمی متناظر با سیم‌های باز که باید نواخته شوند نوشته می‌شود. زیر و بمی (نواک) نامشخص است، سیم‌های مختلف زیر و بمی‌های مختلف تولید می‌کنند.

نت نویسی برای انگشت گذاری (دست چپ) در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

هارمونیک‌ها در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

نت نویسی هارمونیک‌ها می‌تواند به یکی از دو روش زیر انجام شود:

هم در کلید تربل (treble) در زیر و بمی واقعی (نه یک اکتاو بالاتر از آنچه که با زیر و بمی‌های انگشت‌گذاری در کلید باس انجام می‌شود). اغلب کلمات «زیر و بمی واقعی actual pitch» یا «صدادهی sounding » به پارتیتور (اسکور) اضافه می‌شوند. این نوع نت‌نویسی که در آن از خطوط کمکی (ledger lines) استفاده نشده است، عموماً توسط آهنگسازان ترجیح داده می‌شود. یا در کلید باس، در این صورت صدا یک اکتاو پایین‌تر از نت نوشته (همانند زیر و بمی‌های انگشت‌گذاری) است.

نت نویسی در ساز کنتر باس یا دوبل باس

پورتامنتو (portamento) در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

لغزش قابل شنیدن انگشت در امتداد سیم با تغییر پوزیسیون همراه با آن. افکت آن به هم پیوستن دو نت به یکدیگر در یک گلیساندو است.

کن سوردینو (Con sordino) در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

کن سوردینو (با صداگیر) برای استفاده از صداگیر بکار می‌رود نمی‌تواند حذف شود مگر اینکه از عبارت سنزا سوردینو (senza sordino) استفاده شود.

استاپ‌های دوبل (double stops) در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

نواختن آن راحت نیست و به ندرت فراخوانده می‌شود.

پیزیکاتو (pizzicato) در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

پیزیکاتو با دست چپ با یک علامت + بالای نت مشخص می‌شود.

ترمولوی انگشت گذاری در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

دو نت به عنوان یک ترمولو روی سیم یکسان به صورت زیر نواخته می‌شود: انگشت در پوزیسیون پایین‌تر سیم را انگشت‌گذاری می‌کند و آن را به سمت پایین فشار می‌دهد در حالیکه انگشت دیگر سریعاً و متناوب نت‌های بالاتر را استاپ می‌کند و رها می‌کند. برخلاف ترمولوی آرشه، هنگامیکه استروک‌های سریع رو به بالا و پایین افکت ترمولو را تولید می‌کنند، آرشه‌کشی در اینجا هموار و ملایم و حتی روی سیم است. نتیجه نوعی تریل (trill) است.

سو اونا کوردا (su una corda) در ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

دستورالعملی برای نواختن یک کنتیلنا روی یک سیم خاص (به عنوان مثال sul G). Su una corda به معنای روی یک سیم است.

محدوده صدا ساز کنتر باس یا دوبل باس (Double Bass)؛

محدوده صدای دوبل باس: B0 – G4 (هارمونیک G6)

سیم بی B0 – F#2

سیم ئی E1 – B2 

سیم ای A1 – E3 

سیم دی D2 – D4 

سیم جی D2 – D4 

نت نویسی در ساز کنتر باس یا دوبل باس