نتنويسی و انگشتگذاری در گيتار كلاسيک یا اسپانيایی (Classic Guitar)
در پارتيتورها (اسكورهاي) گيتار، پنج انگشت دست راست (كه سيمها را پلاك ميكنند) با اولين حرف در نامهاي اسپانيشان طراحي شدهاند. حرف P براي انگشت شست براي انگشت اشاره براي انگشت وسط براي انگشت انگشتري براي انگشت كوچك (meñique/chiquito) مورد استفاده قرار میگیرد.
چهار انگشت دست چپ (كه سيمها را متوقف ميكنند) به صورت 1=اشاره، 2=انگشت بزرگ، 3=حلقه، 4=انگشت كوچك انتخاب شدهاند. صفر (0) براي يك سيم باز كه سيمي است كه با انگشتان دست چپ متوقف نميشود و تمام طول آن در حين پلاك كردن مرتعش ميشود، بكار ميرود. در گيتار كلاسيك انگشت شست دست چپ هرگز براي متوقف كردن سيمها از بالا استفاده نميشود (آنگونه که در گيتار الكتريك بكار ميرود): گردن يك گيتار كلاسيك بسيار عريض است و موقعيت معمول انگشت شست كه در تكنيك گيتار كلاسيك استفاده ميشود، اين امر را ممكن نميسازد.
پارتيتورها (برخلاف تيبلچرها) بطور سيستماتيك سيمي كه پلاك ميشود را نشان نميدهند (اگر چه در بسياري از موارد اين انتخاب مشخص نيست). هنگاميكه علامتگذاري سيمها لازم باشد سيمها از 1 تا 6 (از اولين E بالا تا ششمين E پایين) با ارقام 1 تا 6 در داخل دايرههايي تعيين ميشوند.
موقعيتها (كه روي صفحه پرده اولين انگشت دست چپ قرار داده ميشود) بطور سيستماتيك مشخص نميشود، ولي در صورتيكه استفاده شوند (اكثراً در صورت اجراي barres) اينها با اعداد رومي از موقعيت اول I (انگشت اشاره از دست چپ روي اولين پرده قرار داده ميشود: F-B flat-E flat-A flat-C-F) تا موقعيت دوازدهم XII (انگشت اشاره دست چپ روي پرده دوازدهم قرار داده ميشود
حروف E-A-D-G-B-E، پرده 12ام (در محلی که بدنه شروع ميشود قرار داده شدهاند) يا حتي بالاتر تا موقعيت XIX (گيتار كلاسيك در اغلب موارد 19 پرده دارد با پرده 19ام در اغلب موارد جدا قرار ميگيرد و قابل استفاده براي پرده سيمهاي 3ام و 4ام نيست).
براي دستيابي به افكتهاي ترمولو و پاساژهاي سريع و گام روان، نوازنده بايد آلتريشن را تمرين كند، هرگز يك سيم را با انگشت مشابه دوبار در يك رديف پلاك نكند. استفاده از p براي انگشت شست، i انگشت اشاره، m انگشت ميانه و a براي انگشت انگشتري؛ الگوهاي آلتريشن رايج عبارتند از:
i-m-i-m : خط ملودي پايه روي سيمهاي تربل. ظاهري شبيه «حركت در طول سيمها»؛
p-i-m-a-i-m-a : الگوي آرپيجيو با يك حس ششگانه (به عبارت ديگر معمولاً روي پنج سيم مختلف نواخته ميشود).
p-a-m-i-p-a-m-i : الگوي ترمولوي ديگر.
p-m-p-m : روشي براي نواختن خط ملودي روي سيمهاي پایينتر.
گيتار فلامنكو به نحوي متفاوت از گيتار كلاسيك نواخته ميشود. نوازندگان از وضعيت، الگوهاي استرامينگ و تكنيكهاي مختلف استفاده ميكنند. گيتاريستهاي فلامنكو به عنوان توكائورس (از لهجه اندلسي توكادورس به معناي نوازندگان) و از تكنيك گيتار فلامنكو كه به عنوان toque شناخته ميشود.
نوازندگان فلامنكو تمايل دارند گيتار را مابين سوراخهاي صدا و خرك بنوازند ولي تا حد امكان نزديك به خرك تا صدايي با كيفيت خشنتر با كيفيت صدايي rasping ايجاد كنند. برخلاف تيراندو (tirando) كلاسيك كه سيمها به موازات صفحه صدا كشيده ميشوند در گيتار فلامنكو سيمهاي آپوياندو به سمت صفحه صدا به نحوي كشيده ميشوند كه انگشتي كه ضربه ميزند با سيم بعدي گرفته شده و نگه داشته ميشود، بنابراين از كلمه آپوياندو (که از كلمه اسپانيايي آپويار به معناي حمايت كردن کشتق شده است) براي اين منظور استفاده ميشود. گاهي اوقات اين سبك نواختن سبب ارتعاش سيم و تماس ملايم با پردهها در طول آن ميشود كه سبب صدايي با پركاشن بالاتر ميگردد.
در حاليكه يك گیتاریست كلاسیک گيتار را روي پاي راست نگه ميدارد و آن را به صورت اريب نگه ميدارد، گیتاریستهای فلامنكو معمولاً پاها را روي هم مياندازند و معمولاً گيتار را روي پايي كه رو قرار ميگيرد، نگه ميدارند و گردن گيتار را تقريباً نزدیک به سطح زمين نگه ميدارند. موقعيتهاي مختلف تكنيكهاي نواختن مختلف را بوجود ميآورند. بسياري از تكنيكهاي ترملو، گولپ و راسكيدو آسانتر بوده و راحتتر قابل انجام هستند اگر بازوي دست راست به جاي حمايت شدن توسط ساعد همانند نواختن گيتار كلاسيك، در ناحيه آرنج توسط بدنه گيتار حمايت شود. با اين حال برخي از گيتاريستهاي فلامنكو از موقعيت گيتار كلاسيك استفاده ميكنند.
فلامنكو عموماً با استفاده از يك سجيلا (cejilla) يا بارهبند (كاپو) كه زير و بمي يا نواك را افزايش ميدهد و سبب ميشود گيتار صدايش واضحتر و با پركاشن بيشتر شود. با اين وجود، هدف اصلي در استفاده از سجيلا تغيير گام گيتار براي هماهنگي با دامنه صدايي خواننده است. به دليل اينكه فلامنكو يك فرم موسيقي بداههنوازي است كه از ساختارها و سيكوئنسهاي آكورد رايج استفاده ميكند، كاپو نواختن گيتار را براي نوازندگاني كه قبلاً با هم ننواختهاند را راحتتر ميسازد. به جاي اينكه هر زمان كه خواننده عوض شد، به گام ديگري وارد شوند، نوازنده ميتواند كاپو را جابهجا كند و از موقعيتهاي آكورد يكساني استفاده كند. فلامنكو از انواع مختلف آكورد باز و اصلاح شده براي ايجاد يك drone effect خاص (استوار) استفاده ميكند و حداقل يك انگشت را براي اضافه كردن نتها و جابهجاييهاي ملوديك وا ميگذارد. موسيقيهاي فلامنكوي سنتي خيلي كمي نوشته شدهاند ولي اكثر آنها دست به دست گشتهاند. كتابها، به هر حال بيشتر در دسترس قرار ميگيرند.
هم گيتارهاي فلامنكوي آكومپانيمنت و تكنوازي بر اساس هارمونيهاي مودال همچنين تونال هستند كه غالباً اين دو نوع هارمونيها با هم تركيب ميشوند.
علاوه بر تكنيكهايي كه در گیتار كلاسیک رايج است، تكنيكهاي گيتار فلامنكو به شكل منحصربهفردي توسط موارد زير مشخص ميشوند:
تيراندو: كشيدن يا پلاك كردن سيمها – پلاك معمولي سيمها با انگشت اشاره، وسط و انگشتهاي انگشتري در هنگام نواختن فالستاها (falsetas).
پيكادو: پاساژهاي گام تك خط كه با نواختن متناوب با انگشت اشاره و وسط، كه ساير انگشتان را روي سيم درست در بالاي آنها حمايت ميكند. روشهاي متناوب شامل استفاده از انگشت شست به صورت خيلي سريع روي سيمهاي مجاور، علاوه بر استفاده از انگشت شست و اشاره به صورت متناوب يا تركيب هر سه روش در يك پاساژ تك.
راسكيدو: استرامينگي كه با تكان دادن انگشتان دست راست به سمت خارج و به روشهاي مختلفي انجام ميشود. يك ريتميك رول زيبا حاصل ميشود، ظاهراً يادآور پاهاي بايلادور (رقصنده هاي فلامنكو) و رول كاستانتها. راسكوئو ميتواند با 4، 5، يا 3 انگشت انجام شود.
آلزاپوئا: يك تكنيك انگشت شست كه ريشه در تكنيك زخمه عود دارد. انگشت شست راست براي نتهاي تك-خط هم بالا و هم پائين و/يا استرامينگ روي تعدادي از سيمها. هر دو در يك توالي سريع با هم تركيب ميشوند تا صداي منحصر به فرد آن را بوجود بياورند.
آرپيجيو: در فلامنكو هر دو معمولي و رو به بالا از نتهاي پایين به بالاتر و معكوس از نتهاي بالاتر به پایينتر؛ يا هر دو با هم با بالا رفتن از نتهاي پایين با بالا و دوباره از نتهاي بالا به پایين.
ليگادو: تنها استفاده از انگشتان دست چپ براي حركت چكشي به سمت پایين روي يك سيم روي پردههاي متوالي به ترتيب صعودي براي نتهاي از پایين به بالاتر. در حاليكه دست راست روي سيمها قرار ندارد؛ همچنين كشيدن يك سيم در پردههاي متوالي نزولي براي نتهاي بالاتر به پایينتر.
ترمولو: تكرار سريع يك نت تربل تك، اغلب در ادامه يك نت بيس. ترمولوي گيتار فلامنكو متفاوت از ترملوي گيتار كلاسيك است و معمولاً با الگوي دست راست p-i-a-m-i نواخته ميشود كه يك ترمولوي نت 4 ميدهد. ترمولوي گيتار كلاسيك با p-a-m-i نواخته ميشود كه يك ترمولوي نت ميدهد. يا ممكن است به عنوان يك نت زينت براي يك اكورد استفاده شود كه در اين صورت ممكن است با بالاترين سيم اكورد كه با يك انگشت شست روي همه سيمها كه اكورد را ميسازد، خاتمه يابد. اين مورد باعث ايجاد يك تريل خيلي سريع كه با كل انگشت شست نواخته میشود، منجر خواهد شد.
گليساندو: در حاليكه يك انگشت را روي يك نت روي يك پرده پایين نگه داريم، انگشت را در امتداد پردهها آن سيم بلغزانيم، بطوريكه انگشت روي يك سري از نتها به سمت بالا و پایين بلغزد (پایينتر به بالاتر و از بالاتر به پایينتر)؛ گاهي اوقات در فلامنكو نيز استفاده ميشود.
سكو يا گاهي اوقات به عنوان سوردا (معناي تحتاللفظي آن ساكت است ولي در اينجا به معناي خاموش در مقابل فوئرته يا قوي): تكنيكي كه در آن دست چپ سيمها را در تنهاي اكورد دمپ ميكند و دست راست مولفههاي ريتميك را مينوازد. اين امر سبب ايجاد صدايي ميشود كه به مقدار زيادي روي ريتم را تاكيد ميكند و به خواننده يا رقصنده اجازه نواختن off the beat را ميدهد كه حس كنترا-تمپو را ايجاد ميكند.
گولپه: انگشت ضربه زننده روي صفحه صدا در ناحيهاي بالا يا زير سيمها ضربه ميزند. اين امر به گولپيدور golpeador (صفحه ضربه) براي حفظ سطح گيتار نياز دارد.
گيتار فلامنكو دامنه گستردهاي از تكنيكهاي پركاسيو و ريتميك را بكار ميگيرد كه به موسيقي حس مشخصه آن را ميدهد. اغلب، تريپلتهاي نت هشتم با نت شانزدهم تركيب ميشوند و در يك قالب (بار) يكسان نواخته ميشوند. حتي نتهاي نوساني عموماً با نتهاي مستقيم تركيب ميشوند و گولپها با كامپس (محدوده صدايي) انواع مختلف ريتمها (به عبارت ديگر بلورياس، سولياس و غيره) بكار گرفته ميشوند.
بطور گستردهتر، از نظر سبك و قابليت كلي:
توكو آيروزو (toque airoso) دلپذير: سرزنده، ريتميك با صدايي درخشان و تقريباً متاليك.
توكو گيتانو او فلامنكو (toque gitano) جيپسي يا فلامنكو: عميق و بسيار پر معنا، استفاده از تعداد زيادي از نتهاي جذاب و ظريف و كانتر تمپوها (countertempos)؛
توكو پاستوئنو (toque pastueno) از يك اصلاح گاو بازي براي گاو خونسرد و نترس گرفته شده است: آرام و ملايم (صلحآميز)؛
توكو سوبريو (toque sobrio) متين و موقر: بدون نت زينت يا خودنامي كردن.
توكو ويرچوزو (toque virtuoso): با مهارت منحصر به فرد تكنيكها؛ با ريسك اينكه اثرات اضافهتر داشته باشد.
توكو كورتو (toque corto) كوتاه: استفاده از تنها تكنيكهاي پايه.
توكو فريو (toque frio) سرد: متضاد گيتانو يا فلامنكو؛ نارسا و عاري از معنا.