• loading

    loading

    0:00

طرز تولید صدا در ساز ویولن (Violin)؛‌

زری هاشمی

پنج‌شنبه، 14 آذر 1398

صداي ويولن نتيجه برهم كنش‌هاي مابين قسمت‌هاي مختلف آن است. كشيدن يك آرشه روي سيم‌ها (در عرض) سيم‌ها سبب ارتعاش سيم‌ها مي‌شود. ارتعاش از طريق خرك و پل (ساند پست) به بدنه ويولن منتقل مي‌شود كه به صدا اجازه مي‌دهد تا بصورت موثر در هواي اطراف منتشر شود. تنش و نوع سيم‌ها، مكان و تنش پل، كيفيت آرشه و ساختار بدنه همه در بلندي و كيفيت تونال صدا نقش دارند.

تنش در ساز ویولن (Violin)؛‌

تنش موجود در سيم بطور واضح روي صداي ويولن تأثير مي‌گذارد. افزايش تنش در يك سيم منجر به نت با فركانس بالاتر مي‌شود. سيم‌هاي ويولن دور گوشي‌هاي قابل تنظيم پيچيده مي‌شوند. با چرخاندن گوشي مرتبط با هر سيم، آن سيم مي‌تواند سفت يا شل شود تا زير و بمي (نواك) مورد نظر را توليد كند كه ممكن است برحسب فركانس توصيف شود. تنش لازم در سيم ويولن براي نواختن آن مابين 40 نيوتن تا 89 نيوتن است. 

طول سیم در ساز ویولن (Violin)؛‌

طول سيم نيز روي زير و بمي صدا تاثير مي‌گذارد. طول سيم اساس نحوه نواختن يك ويولن است. ويولونيست‌ها سيم را با نوك انگشت دست چپ متوقف مي‌كنند و به اين ترتيب طول نواختن سيم را كم مي‌كنند. در غالب موارد سيم در مقابل صفحه انگشت‌گذاري ويولن متوقف مي‌شود ولي در برخي موارد تنها تماس نوك انگشت براي متوقف كردن سيم در طول مورد نظر كافي است. متوقف كردن سيم در يك طول كوتاه‌تر منجر به بالا رفتن نواك (زير و بمي) آن مي‌شود.

مواد مورد استفاده در ساز ویولن (Violin)؛‌

جنس سيم‌ها كيفيت صداي ويولن را تحت تاثير قرار مي‌دهد. يك سيم مرتعش يك فركانس تك توليد نمي‌كند. صدا ممكن است به عنوان تركيبي از فركانس تشكيل می‌شود که پايه و اور تن‌ها یرنگ صدا را شكل مي‌دهند. مواد موجود در سيم، تركيب اور تن‌ها را تحت‌تأثير قرار مي‌دهند. پاسخ و همچنين سهولت بیان صدا نيز ممكن است تحت تاثير مواد موجود در سيم قرار بگيرند.

سيم‌هاي ويولن در اصل از روده ساخته شده‌اند كه هنوز نيز موجود است، هر چند به دليل قيمت و حساسيت كوك در مقابل رطوبت و دما اين نوع سيم‌ها چندان در بازار وجود ندارد. سيم‌هاي مدرن از فولاد، فولاد رشته‌اي يا انواع مختلف مواد مصنوعي ساخته شده‌اند. سيم‌هاي ويولن (به جز بسياري از سيم‌هاي E و برخي سيم‌هاي روده‌اي قديمي) به صورت مارپيچي با فلز تابيده شده‌اند تا ضخامت آنها را در محدوده راحت قرار داده و همچنين خواص اصطكاك سطحي آنها را مديريت كنند. برخي رشته سيم‌هاي فولادي زير سيم‌پيچي سطحي يك سيم‌پيچي داخلي قرار دارند. مواد اضافه شده، جرم در واحد طول سيم را افزايش مي‌دهند و زير و بمي صداي توليدي يك سيم با اندازه و تنش مشخص را پائين مي‌آورند.

خرك در ساز ویولن (Violin)؛‌  

خرك يك انتهاي طول نواختن سيم را نگه مي‌دارد. خرك بايد قابليت مقاومت تحت نيروي روي به پائين 89 نيوتني را داشته باشد. نيروي رو به پائين به عنوان يك پيش بار براي روي ويولن يا table عمل مي‌كند و روي صداي يك ساز حساس تأثير مي‌گذارد. زاويه شكستن سيم روي خرك روي نيروي رو به پائين تأثير مي‌گذارد و معمولاً اين زاويه 158 درجه است.

مهمتر از همه، خرك ارتعاش را از سيم‌ها به بالاي ويولن منتقل مي‌كند. مهمترين حركت خرك حركت نوساني جانبي است كه ناشي از مؤلفه عرضي ارتعاش سيم است. خرك ممكن است به عنوان يك فيلتر مكانيكي در نظر گرفته شود يا آرايشي از جرم و فنرها كه رنگ صدا را فيلتر مي‌كنند و شكل مي‌دهند. اغلب خرك براي تأكيد روي تمركز انرژي صوتي (سازنده) خواننده در حدود 3000 هرتز شكل داده مي‌شود.   

آرشه در ساز ویولن (Violin)؛‌ 

تحريك ارتعاش سيم عموماً توسط يك آرشه كه از روبان مسطح از موهاي اسب تشكيل شده است كه مابين دو انتهاي كمان آرشه يا دسته آرشه كشيده شده‌اند، ممكن است اين استيك از چوب يا مواد مصنوعي همانند فايبرگلاس يا كامپوزيت فيبر كربن ساخته شده باشد. طول، وزن و نقطه تعادل آرشه‌هاي مدرن استاندارد شده‌اند. نوازندگان ممكن است متوجه تنوع صدايي و نحوه استفاده از يك آرشه تا آرشه ديگر بر اساس پارامترها و همچنين سفتي و میزان اينرسي شوند. موي اسب با رزين پوشانده مي‌شود تا لغزش‌هاي استيك را در حين حركت عرضي آن روي سيم تحت كنترل بياورند. انواع مختلف رزين موجود است كه مقادير متفاوتي از اصطكاك استاتيك يا گريپ پديد مي‌آورند.

در آرشه‌كشي سه عامل مهم كه بطور آني تحت كنترل نوازنده هستند، عبارتند از سرعت آرشه، نيروي رو به سمت پائين و مكان نقطه صدادهي كه محل تماس موهاي آرشه با سيم است. عموماً هر چه طول صدادهي سيم كوتاه‌تر شود، نقطه صدادهي مطلوب به خرك نزديك‌تر مي‌شود. همچنين ممكن است نوازنده مقدار موي در تماس با سيم را با كج كردن دسته آرشه بيشتر يا كمتر به خرك نزديك كند. در اغلب موارد به ويولونيست‌ها آموزش داده مي‌شود كه آرشه را عمود بر سيم نگه دارند چرا كه ممكن است ساير زوايا صدا را به شكل منفي تحت تأثير قرار دهد.

بدنه در ساز ویولن (Violin)؛‌   

بدنه ويولن بايد به اندازه‌اي محكم باشد كه بتواند آن را در مقابل تنش سيم‌ها محافظت كند ولي از طرفي بايد به اندازه كافي سبك و نازك باشد تا بطور مناسب مرتعش شود. بدنه ويولن متشكل از دو صفحه چوبي خميده به عنوان سطح بالايي و پائيني يك جعبه است كه كناره‌های آن توسط ريب‌هاي چوبي خميده نازكي شكل داده شده‌اند. ريب‌ها در لبه‌ها با نوارهاي پوششي تقويت مي‌شوند كه سطح چسب‌كاري بيشتري در صفحاتی که به هم متصل هستند را بوجود مي‌آورد. چسب پوست حيوانات براي اتصال قسمت‌هاي مختلف به هم استفاده مي‌شود چرا كه اين نوع چسب‌ها قابليت اتصال محكم و در عين حال عدم ميرا كردن ارتعاشات و عدم اضافه كردن ناپيوستگي‌هاي منعكس كننده را به سطح ارتعاشي دارند. يك پل، ‌ساند پست داخلي به انتقال صدا به پشت ويولن كمك مي‌كند و به عنوان تقويت‌كننده ساختاري عمل مي‌كند.

بدنه ويولن به عنوان جعبه صدا عمل مي‌كند تا ارتعاش سيم‌ها را به هواي اطراف منتقل كرده و به آن قابليت شنيدن بدهند. ساختار اين جعبه صدا و بويژه قوس و خميدگي بالایی دارد و پشت ساز تأثير قابل توجهي روي كل كيفيت صداي ساز می‌گذارد. سيستم توليد صداي ويولن شامل قسمت رویی و پشتي ويولن (و تا اندازه‌اي كناره‌ها يا ريب‌ها) پل باس (bass bar) كه در سطح زيرين بالاي ساز چسبانده مي‌شود و خرك و ساند پست است. علاوه بر مدهاي رزونانسي ساختار بدنه، هواي محبوس شده در داخل ويولن نيز مد رزونانسي کم‌تری را به نمايش مي گذارد.